شوێنەوارە خراپەكانی ئەنجامدانی خووی نهێنی
بەشی سێیەم. شوێنەوارەكانی خووی نهێنی لەداهاتوودا:-
1. خوێندن و بەدەستهێنانی وەزیفەیەكی باش:-
هەموو كەس دەزانێت كە بارودۆخەكانی ژیان لە ئیش كردن و فێربوون و جگە لەوەش بەو شێوە ئاسانەی جاران نەماوە، وەرگیران لە زانكۆكان پێویستی بەنمرەی بەرز هەیە، وە دەسكەوتنی وەزیفەی باشیش پێویستی بەنمرەی بەرزی (زانكۆ)هەیە هاوكات لەگەڵ بوونی توانا وشارەزایی كردارەكی، سەرباری بوونی بڕوانامە لەزمانی ئینگلیزی وكۆمپیوتەر (لەهەندێك وڵاتدا)، ئەمەش بووەتە شتێكی پێویست وداواكراو بۆ هەركەسێك بیەوێت خێزان پێكەوە بنێت و داهاتێكی گونجاو بۆ ژیانی خۆی و خێزانەكەی دابین بكات.
هەموو ئەمانەشی كە باسمانكردن نایەنەدی تەنها بەبوونی عەقڵێكی پێگەیشتووی پڕ لە زانیاری ئەكادیمی نەبێت هەروەها بەبوونی توانا و لێهاتوویی و ڕاهێنانی مەیدانی و بەدەست هێنانی شارەزایی كردارەكی، هەروەها چالاكی لاشەیی و تەندروستیەكی باش، زوو لەخەو هەستان و ڕێك و پێكی لەكاركردندا كەهەندێك جار ڕۆژانە دەگاتە هەشت یان نۆ سەعات، وە چەندین شتی تریش جگە لەوانەی باسمان كرد كە خەڵكی پێش خۆمان پێویستیان پێ‌ی نەبووە بەحوكمی ئاسانی ژیان لە سەردەمی ئەواندا بەڵام ئێستا زۆر پێویستن، بۆیە چۆن كەسێكی ڕاهاتوو لەسەر ئەنجامدانی خووی نهێنی توانای بەسەر هەموو ئەو شتانەدا هەیە لەكاتێكدا ئەو لە دەریای شەهوەتە حەرامكراوەكان و ئەم خووە خراپەدا نقوم بووە؟ چ عەقڵ و چ جەستەیەك دەتوانێت ڕوو بەڕووی ئەوانە ببێتەوە كەباسكرا؟؟؟
لەوانەیە كەسێك بڵێت: ئەوەتا چەندین كەس هەن لە ئارەزوەكانیاندا نقوم بونە كەچی هێشتا دەستیان گرتووە بەخوێندن و وەزیفە كانیانەوە و هیچ كاریگەری یەكی لەو شێوەیەیان پێوە دیارنیە كە باسكران؟
بۆ وەڵام دانەوەی ئەوەش دەڵێین : ئەزموون و واقیع هەردووك سەلماندوویانە كە هاوشێوەی ئەو كەسانە لەسەر هەمان ئاستی چالاكی و زیندووێتی بەردەوام نابن بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ بەتایبەت لەگەڵ زیادبونی تەمەندا، وە لەلایەكی تریشەوە هاوشێوەی ئەو كەسانە دەبینین لەو كەسانەن كە زۆر كەمتەرخەمن و پەرستشەكان دەفەوتێنن وە نە نوێژیان هەیە نەڕۆژوو وە نە حەڵاڵ و حەرامیش لە یەكتر جیادەكەنەوە، بەڵكو لەژیانێكی دونیایی ڕەهادا ژیان بەسەر دەبەن وەكو بێباوەڕ و خەڵكی دونیا، و ژیانیشیان تەنها بریتیە لە كاركردن و شەهوەت، بۆیە كەسی موسڵمان باخەیاڵی ئەوە بكات كە ئەگەر ئەو كەسانەی باسمان كرد بمرن پاشەڕۆژیان چی دەبێت؟ وە بە چ شێوە ئازارێكی دواڕۆژ دەگەن؟
2. چاودێری كردنی خێزان و منداڵ:-
كەسی ڕاهاتوو لەسەر خووی نهێنی هەموو هەوڵێكی تێركردنی ئارەزووەكانیەتی و ماڵ و سامان و كات سەرف دەكات لە پێناوی تێركردنی ئەم ئارەزووانەیدا.
بۆیە زۆر واز لە ژێر دەستەكانی (ژن و منداڵەكانی) دەهێنێت و دوای خەیاڵە پەرت و بڵاوەكانی دەكەوێت، و زۆر گەشت دەكات بۆ دەرەوە، یان شەو تا درەنگ دەمێنێتەوە، یان شەو لەو شوێنانەدا بەسەر دەبات كە كەش و هەوایەكی لەباری بۆ دابین دەكات بۆ شەهوەت جوڵان و ئەنجامدانی خووی نهێنی .
بۆیە ئەگەر كارەكە بەو شێوەیە بێت ئایا ئەو كەسە توشبووە دەتوانێت چاودێری خێزان و منداڵەكانی بكات بە باشی؟
وە ئایا ئەو كەسە دەزانێت خوشكەكەی یان ژنەكەی یان كوڕەكەی بە هەمانشێوەی ئەو تووش نەبوون بەو كارە ؟
وە ئایا ئەو كەسە دەتوانێت خۆی یەكلا بكاتەوە بۆ پەروەردەكردنی منداڵەكانی بە شێوازێكی دروست؟
وە ئایا دەتوانێت پارێزگاری لەخێزان و منداڵەكانی بكات و ئەو ئەمانەتەی بەرامبەر ئەوان لەسەر شانیەتی بەجێ‌ی بهێنێت؟
ئەو هەموو زیان و دەرەئەنجامانەی باسمان كرد هەموو كەسێكی ژیر لەواقیع دا هەستی پێدەكات و زۆرێك لە كەسانی بەرچاو ڕوون و ئەمانەت پارێز باسیان لێوە كردووە، بەڵام بەداخەوە هەندێك جار لەگۆڤارە بازرگانیەكاندا كە ئامانجیان بەدەستهێنانی قازانجە لە ڕێگەی فرۆشراوەكانیانەوە هیچ گرنگیەك بەسەلامەتی كوڕ وكچی موسڵمان نادەن، دەبینین ڕەواج بەم عادەتە خراپە دەدەن و بەڵكو هانی لاوانیش دەدەن لەهەردوو ڕەگەز بۆ ئەنجامدانی ئەم كارە ئەمەش لەڕێگەی ئەو شتە جنسیانەی كە لەڕێگەی گۆڤارەكانیانەوە پێشكەشی دەكەن.
بۆیە ئەو كەسانە بەهەڵە چوون كەپێیان وایە لەو گۆڤارانەدا چارەسەری كێشەكانیان و ڕزگار بوونیان لەم بەڵایە هەیە، كەچی لەڕاستیدا ئەو گۆڤارانە خۆیان لەبنچینەدا یەكێكن لەسەرچاوەكانی ئەم بەڵایە.
وە لەكۆتاییدا پێویستە وریایی بدەین كە خوای گەورە تەنها فەرمانی نەكردووە بەوازهێنان لە زینا بەڵكو ڕێگری (نەهی) لێكردوین لە هەر شتێك كە لە زینا نزیكمان بكاتەوە، وە هەروەها پاراستنی عەورەت، خوای گەورە فەرموویەتی: [وَلا تَقْرَبُوا الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلاً ] (الإسرا‌ء: ٣٢ )
هەروەها لە وەصفی باوەڕداراندا فەرمویەتی: [وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ] (المؤمنون: ٥) .
گومانیشی تێدانیە كە (خووی نهێنی) یەكێكە لە هۆكارەكانی نزیك بوونەوە لە زینا، پەنابردن بۆ خوای گەورە بۆ سەركەوتن بەسەر خووی نهێنیدا، گومانی تێدانیە كە تاكە یارمەتی دەری مرۆڤ لە ڕووبەڕوبوونەوەی كێشەكاندا (لەنێویشیاندا خووی نهێنی) هەر خوایە(*) ، ئەو یارمەتی دانەش بەمانەی خوارەوە (بە ویستی خوای گەورە) بەئاسانی دێتە دی:-
[یەكەم] كۆشش كردنی نەفس بە ئەنجامدانی نوێژە فەرزەكان لەمزگەوتدا (بەتایبەت نوێژی بەیانیان):-
با ئەنجامدەری خووی نهێنی زۆر بەڕێك و پێكی ئەو خاڵە جێبەجێ بكات و كەمتەرخەمی تێدا نەكات و خۆی لەئەنجامدانی دوا نەخات، چونكە ئەنجامدانی نوێژەكان لەمزگەوت دا واجبە لەسەر نێرینە، و دەبێتە هۆی پاكێتی بەردەوام لە لەشگرانی سەرباری ئەوە لەقوتابخانەیەكی مەیدانیدایە بۆ فێربوونی ئیمان و ئارام گرتن و بەرەنگاربوونەوەی شەیتان وەكو ئەو كەسەی كە مەلەوانی فێردەبێت بە ئەنجامدانی لە مەلەوانگەدا نەك بە تەنها بە خوێندنەوەی كتێب لەو بارەیەوە، با وەڵامی بانگەوازی خوای گەورە بداتەوە و بڕوات بۆ نزیكترین ماڵ لە ماڵەكانی خوا و پەنای بۆ ببات و داوای یارمەتی لێ بكات بۆ زاڵبوون بەسەر دووژمن و ئارەزووەكانیدا، وە هەل و فرسەت نەدات بە دەست شەیتانەوە بۆ چوونە نێوان خۆی و دروستكارەكەیەوە (كە خوایە) لە كاتی دووبارە تووشبوون بەم عادەتە قێزەونە بەڵكو با یەكسەر پاش ئەنجامدانی هەستێت خۆی بشوات و دەست نوێژ بشوات بۆ نوێژكردن لە مزگەوت، بەم شێوەیە پاش ماوەیەك هەست دەكات ڕێژەی ئەنجامدانی ئەم كارە ڕوو لەكەم بوون دەكات بەشێوەیەكی هەست پێكراو .
[دووەم] : خوای گەورە بەڵێنی داوە لەگەڵ مرۆڤی مسوڵماندایە ئەگەر فەرزەكان پاشان سونەتەكانیش ئەنجام بدات لە نوێژ و ڕۆژوو و صەدەقە و جگە لەوانەش لەكردارە چاكەكان وەك لە فەرموودەی قودسیدا هاتووە، وە گومانی تێدانیە كە ئەوە ڕێزێكی گەورەیە وە هەل و فرسەتێكە قەرەبوو ناكرێتەوە پێویستە بەدوایدا بگەڕێین وە هەوڵی بەدەست هێنانی بدەین، ئەو كاتەش ئاسان نیە گوێ قسەی پڕوو پوچ ببیستێ یان چاو تەماشای نامەحرەم بكات یان دەست كە خووی نهێنی پێ ئەنجام بدات یان پێ كە بۆ شوێنەكانی خراپە كاری بڕوات.
بابەردەوام بین لەسەر نوێژە سوننەتە(ڕەواتبەكان) وە ویترو شەو نوێژ وە هەروەها بە ڕۆژووبوونی دووشەممە و پێنچ شەممە یان ڕۆژە سپییەكانی هەموو مانگێك ( واتە: سیانزە و چواردە و پانزەی هەموو مانگێكی كۆچی ) .
[سێ یەم] : با دوعا بكات و داوا لە خوای گەورە بكات بە تایبەتی لە سوژدەدا (لە شەونوێژی كۆتایی شەودا ئەگەر توانی) كە یارمەتی بدات وئەم بەڵایەی لێ دووربخاتەوە و سەری بخات بەسەر شەیتان و نەفسی فەرمان كار بە خراپەدا و بە حەڵاڵی خۆی بێ پێویستی بكات لە حەرام و داوای لێخۆشبوون بكات، و كزۆڵی و زەلیلی و بێ توانایی و لاوازی خۆی لە بەرامبەر خوادا دەربخات، ئەو كاتە مادەم نیەتی ڕاست بێت خوای گەورە یارمەتی دەدات . لێرەدا جێگەی ئاماژەیە كە زۆرێك لە خەڵكی كەم تەرخەمی دەكەن لە پەنابردن بۆ خوای گەورە و ئەنجامدانی ئەوانەی باسمان كرد، كە ئەمەش هۆكارێكی سەرەكییە بۆ بڵابوونەوەی خراپەكاری (لە نێویشیاندا خووی نهێنی) و نەبوونی توانا بۆ بەرەنگاربوونەوەی .
ئەمەی خوارەوەش هەندێك لەو دوعایانەن كە بۆ زاڵ بوون بەسەر هەوا و ئارەزوودا بەسوودن :-
*(اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك ) لە پاش هەموو نوێژێكی فەرز .
*(اللهم إني أسالك الهدى والتُّقى والعفاف والغِنى).
*(رب أعوذ بك من همزات الشياطين وأعوذ بك رب أن يحضرون).
*(اللهم حبب إليَّ الايمان وزينه في قلبي، وكره إليَّ الكفر و الفسوق والعصيان واجعلني من الراشدين ).
*(ربنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هديتنا وهب لنا من لدنك رحمة إنك أنت الوهاب).
*(اللهم أغنني بحلالك عن حرامك، وبطاعتك عن معصيتك، وبفضلك عمن سواك ).
=====================================
(*) خوای گەورە لە سورەتی یوسفدا فەرموویەتی : [فَاسْتَجَابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ]
