پێشەكی شێخ ئه‌لبانى لە كتێبـی (تمام المنة) دا
بەروار: 2010/03/07سەردارن: 5236نوسەر: محمد ناصر الدين الألباني

پێشەكی زانای پایەبەرز مامۆستا (محمد ناصر الدین الألباني) لە كتێبـی (تمام المنة) دا
بسم الله الرحمن الرحيم
پێشەكی چاپی دووەم:
سوپاس و ستایش بۆ پەروەردگاری جیهانیان، وە صەلات و سەلام لەسەر گەورەی پێغەمبەران بێت كە فەرمویەتی -هەروەك لە «صحیحین» دا هاتوە- (مَن يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيراً يُفَقِّههُ في الدِّين). واتە: ئەگەر خوای گەورە بیەوێت خێر بە كەسێك بگەیەنێت لە دیندا شارەزرای ئەكات.
وە هەروەها صەلات و سەلام لەسەر خاندان و یارە پیرۆزەكانی بێت، وە هەروەها لەسەر ئەوكەسانەی كە شوێن ئەوان كەوتون لەسەر شارەزایی‌یەكەیان و ڕێ‌ و ڕەوشتەكەیان هەتا ڕۆژی دوایی.
پاشان: ئەمە چاپی دوەمی كتێبەكەمە (تمام المنة في التعليق علي فقه السنة) ئەوە نزیكەی چارەكە سەدەیەك بەسەر چاپی یەكەمدا تێ‌پەڕیوە كە بۆم ڕێ‌ نەكەوتوە چاوی پێدا بخشێنمەوە و ئامادەی بكەمەوە بۆ چاپ كردنی جارێكی تر، هەتا ئەم دوایی‌یە كە لە (عەممان - پایتەختی ئەردەن) نیشتەجێ‌ بوم، وە سوپاس بۆ خوا لەوێ‌ بۆم ڕێ‌ كەوتوە كە هەندێك لە دانراوەكانم چاپ بكەم و لەژێر چاوەدێری خۆمدا بێت و هەڵەكانی ڕاست بكەمەوە لەگەڵ یارمەتی دانی هەندێك لە كارمەندانی (المكتبة الإسلامية).
بەم كارەشەم هەوڵ ئەدەم كە كەم یان زۆرێك هەڵەی گەورەی تێدا نەبێت، یان لەكاتی هەڵە ڕاست كردنەوەكەیدا بەبێ‌ چاودێری ورد هەندێك دێڕی لێ بكەوێت، جا تا ئێستا توانیومانە –لەژێر چاودێری خۆمدا- هەندێك دانراو چاپ بكەین، بۆ نمونە: بەرگی سێ‌یەمی (سلسلة الأحاديث الضعيفة) و هەروەها چوارەمیش لەژێر چاپدایە، هەروەها بەرگی چوارەمی (سلسلة الأحاديث الصحيحة)ش لەژێر چاپدایە، جا سوپاس بۆ ئەو خوایەی كە بەهۆی نعیمەتەكانی ئەوەوە كارە چاكەكان بەجێ‌ دێن.
وە بۆ ئەم چاپی دوهەمی (تمام المنة) چەند تەواوكردنێك هەیە كە زۆر گرینگن، لە هەموشیان گرینگتر ئەوەیە كە هەندێك لەو «تعلیق» انەی لام مابو پێم زیاد كردوە، كە ئەویش «تعلیق» كردنە لەسەر بەرگی سێهەم لەو بەرگە بچوكانەی كە یەكەم جار (فقه السنة) لەسەری چاپ كرابو كە ئەویش بە یەكەم بەشی زەكات دەست پێ‌ ئەكات و بە ئاخری بەشی ڕۆژو كۆتایی پێ‌ دێت، بەم زیاد كردنەش ئێمە «تعلیق» مان لەسەر چواریەكی (فقه السنة) داوە بە فەزڵی خوای گەورە.
ئومێدەوارم لە خوای بەرز و بەڕێز كە هەمو «تعلیق» ەكە تەواو بكەم، ئەگەر خوا تەمەن دوا بخات و بەرەكەت بخاتە ناو كاتەوە، یان بەلایەنی كەمەوە ئەوەی كە ماوەتەوە لە حەدیسە زەعیف و «منكر» ەكانی لێ‌ی دەربهێنم، بۆ ئەوەی خوێنەرەكان ئاگادار بن بەسەریدا، هەروەها ئاگاداربن بەسەر بە نرخی ئەو مەسەلانەی كە لەسەری نوسراون، هەروەكو ئەو حەدیسەی كە لە بەشی یەكەمی «جنائز» دا هەیە لە دوای بەشی ڕۆژوەوە كە ئەمەیە: (اللَّهُمَّ إلَيكَ أشكُو ضَعفَ قُوَّتِي...) هتد.
چونكە ئەم حەدیسە هەرچەندە بەناوبانگە لەناو كتێبەكانی بەسەرهات و سیرەدا، بەڵام زەعیفە، جا هەر لەبەر ئەو بەناوبانگی‌یەی دانەر بە هەڵەدا چوە، جا من ئەم حەدیسەم تەخریج كردوەو لاوازی‌یەكەیشیم ڕون كردۆتەوە لە كتێبـی تەخریجی (فقه السیرة)دا (ل131) پاشان لە (الضعيفة) دا بە ژمارە (2933).
وە هەروەها حەدیسی :(العِلمُ ثَلاثَةٌ، وَمَا سوي ذَلِكَ فَضلٌ: آيةٌ مُحكمةٌ، أو سُنَّةٌ قَائِمَةٌ، أو فَريضَةٌ عَادِلَةٌ)، دیسان ئەویش زەعیفە، لە (تخریج المشكاة 239) دا ڕونم كردۆتەوە، هەروەها لە (الإرواء) دا بە ژمارە (1664)، هەروەها لە (ضعيف أبي داود)دا بە ژمارە (496)، كە لە دواترین بەشی (فقه السنة) دا هاتوە كە (فرائض)ە.
وە لەنێوان ئەم بەشەو بەشی «جنائز» دا چەند بەشێكی تر هەیە كە دەیان -ئەگەر نەڵێم سەدان- حەدیسی لاوازی تێدایە.
ڕەنگە نهێنی بڵاو كردنەوەش نەبێت ئەگەر ئەم بەسەرهاتە بگێڕمەوە:
یەكێك لە برا زانكۆیی‌یەكانمان ئەوەی پێشنیار كرد كە لە پێش چاپدا پێشەكی ئەم كتێبە لەگەڵ ‌بەشی یەكەمیدا بنێرم بۆ (شیخ سید سابق)، بۆ ئەوەی بێتە هاوكاری كردنێك لەگەڵی لەسەر چاكەو زانست و گەڕان بە شوێن ڕاستی‌یەكاندا.
منیش وەڵامی پێشنیارەكەیم دایەوەو پێشەكی‌یەكەی و بەشی یەكەمی كتێبەكەم نارد بۆ لای شیخ (سید سابق)وە زیاتر لە یەك ساڵ لەلای مایەوە ، پاشان لە ڕێگای یەكێك لە براكانمانەوە كە دانیشتوی قاهیرە بو بەشی یەكەمی بۆ ناردمەوە، بەڵام پێشەكی‌یەكەی بۆ نەناردمەوە! وە سوپاس بۆ خوا لەبەر ئیحتیات نوسخەیەكەم لەبەر گرتبۆوە پێش ئەوەی بۆی بنێرم.
بەشی یەكەمم بۆ هاتەوە بێ‌ ئەوەی هیچ وەڵامێكم بۆ بێتەوە لە مامۆستای بەڕێزەوە كە ڕای خۆیم پێ‌ بڵێت لەبارەی ئەو بەشەی بۆم ناردوەو لەبارەی پێشەكی‌یەكەیەوە.
هەر بۆیە دەستم كرد بە چاپ كردنی ئەو پێشەكی‌یە و بەشی یەكەم و دوەمی كتێبەكە لە ئەوەڵ فرسەتا كە بۆم ڕێ كەوت لەو ڕۆژەدا بە دەستگای كاتیبە نوسیمەوە لەپاشاندا بە ستانسل ڕام كێشا.
وە لە بەراورد كردنی هەندێك مەسەلە لە چاپە كۆنەكەی ( فقه السنة) كە (تمام المنة)ی لەسەر نوسراوە لەگەڵ هەندێك لە چاپە تازەكانی بە تایبەت چاپی (دار الكتاب العربی) كە سێ‌ بەرگە بۆم دەركەوت كە شێخ هیچ سودێكی وای لەم كتێبەم وەرنەگرتوە كە شایەنی باس كردن بێت، چ ئەو بەشەی كە خۆم بوم و چ ئەو بەشانەی كە دوایی لەگەڵ كتێبەكەدا چاپ كرا.
چونكە من سەرنجم داوە ئەو هەڵە حەدیسی و فیقهی‌یانە هەروەك خۆی ماونەتەوە بێ‌ ئەوەی هیچ دەستكاری بكرێن یان چاك بكرێن، مەگەر لە هەندێك مەسەلەی زۆر كەمدا، جا نازانم لەبەر ئەوە بوە كە سەرنەپەرژاوە بیان خوێنێتەوە، یان لەبەر ئەوە بوە كە قەناعەتی بەو سەرنج و ڕەخنە زانستی‌یانە نەبو؟ لەوانەشە خاڵی یەكەم وێچوتر بێت، چونكە ئەم كتێبەی من قاعیدەی وای تێدایە كە پێویستە لەسەر هەمو زانایەك پابەند بێت پێوەی، وە هەروەها چەند مەسەلەو حەدیسی وەهای تێدایە كە پیاوی زانا ئەگەر توشیان ببێت هەر ئەبێت هەڵوێستی خۆی بەرامبەریان ڕون بكاتەوە، جا چ ڕەخنە بێت یان پشتگیری، وە چ بە لاواز گێڕان بێت یان بە «صحیح» دانان بێت، لەو جێگایانەدا كە هەڵوێستی‌یان لەسەر ئەكرێ، هەروەك خوێنەران زۆر لەو مەسەلانە دەبینن
بەڵام ئەوەی كە ناهێڵێ ئەو ‌وەگەرە تەئكید بكەم ئەوەیە كە بینیومە شێخ لە هەندێك شوێندا سودی لەم ڕەخنەیەی من وەرگرتوە، كە لە هەندێكیدا ئاگاداریم لەسەر داناوە، لە (لاپەڕەكانی44و62و104و137و145)دا، لەوانە هەڵوێستی شێخە بەرامبەر مەسەلەی دەست نوێژ گرتنەوە لە گۆشتی ووشتر، چونكە لەو چاپەدا كە من «تعلیق» م لەسەر داوە، لەسەر پارسەنگ كردنی ئیمام نەوەوی بۆ واجبێتی دەست نوێژ گرتنەوە لە خواردنی گۆشتی ووشتر، ئاڵۆزی یەكی وەهای هێناوە كە ئەوانەی لاوازن لە زانستدا و ئەوانەی تەقلیدی مەزهەبەكان ئەكەن پێ‌ی ئەگەڕێنەوە لە كاركردن بەو حەدیسە، جا بە شوێن قسەكەی نەوەویدا ووتویەتی:
بەڵام ئەوەندە هەیە كە ئەوترێت: حەدیسەكەی «جابر» و «برا‌و» چۆن شاراوە بوە لەسەر خولەفای ڕاشیدین ... هتد.
جا من وەڵامێكی وەهام داوەتەوە كە ئەم ئاڵۆزی یە ناهێڵێ‌ لە بنەڕەتا، هەروەك لە شوێنی خۆیدا ئەیبینی، وە ئەمە كاریگەری ئەوەی هەبو كە دانەر ملكەچ بو بۆ حەق –خوا پاداشتی خێری بداتەوە- وە ئەو ئاڵۆزی یەش كە ئیددعای كردبو لای برد، بەڵام ئاماژەی بۆ ئەوە نەكردوە كە كێ‌ بۆتە هۆ بۆ ئەم كارە!
نمونەیەكی تریش هەیە، ئەویش ئەوەیە كە من ڕەخنەم لێ گرتوە كاتێك حەدیسی (أحَبُّ الدِّينِ إلي اللهِ الحَنِيفِيَّةُ السَّمحة) ی بەزاراوەی (تمريض) هێناوە كە لاوازی حەدیسەكە ئەگەیەنێت، وە ڕونم كردۆتەوە كە ئەو حەدیسە (حسن لغیره)یە، و مولزەمیشم كردبو كە دان بەو قسەیەدا بنێت هەروەك لە (ل38) دا ئەیبینیت، كەچی كاتێ‌ ئەزانین ئەكەوێتە ناو هەڵەیەكی ترەوە كە لەم هەڵەی پێشو گەورەترە، ئەویش ئەوەیە حەدیسەكەی بە هی موسلیم داناوە، لە كاتێكدا ئەم حەدیسە ئەصلی نی‌یە لای موسلیم! بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەوە بەڵگەی ئەوەیە كە دانەر لەسەر ئەو ڕەخنەیەم وەستاوە لەو حەدیسەدا، و ویستویەتی ئەو هەڵوێستەی خۆی ڕاست بكاتەوە، ئیتر ئاوای لێ هات كە بینیت.
كورتیەكەی: من هیوام وابوو لە دانەر (خوا بیپارێزێ‌) وەڵامی ئەو خواستەم بداتەوە، و ئەو هیوایەم بەدی بهێنێت كە لە پێشەكی چاپی یەكەمدا نوسیبوم و پێشتر نیشانم دابو –وەك باس كرا- ئەویش ئەوەیە كە (چاو بەسەر ئەو نوسراوانەدا بخشێنێتەوە كە تا ئێستا نوسیویەتی، وە ئەو هەڵانەش ڕاست بكاتەوە كە بۆی دەركەوتوەو پەلە نەكات لە دەركردنی بەشەكانی تری كتێبەكە).
ئومێدی ئەوەم هەبو لێ‌ی بەڵام نائومێد بوم، وە كابراش بەردەوام بو لە دەركردنی پاشماوەی كتێبەكە هەر بەو شێوە ڕەخنە لێ گیراوەی كە لە بەشەكانی یەكەمدا لەسەری ڕۆیشتبو، بەبێ‌ ئەوەی پابەند بێ‌ بەو قاعیدە زانستی‌یانە كە ناردبوم بۆی، وە بەبێ‌ هیچ ڕاست كردنەوە یان گۆڕانكاری‌یەك لە مەنهەجەكەیدا.
زانستیش -هەروەك ناسراوە- لە پێشكەوتنێكی بەردەومدایە كە مانای وەستان نازانێت، وە هەمو ڕۆژێك چاپخانەكان چەندین سەرچاوەی زانستی تازە دێننە دەرەوە كە لەمەوبەر نەزاندراوە، و ئەم كارە یارمەتی توێژەرەو لێكۆڵەرەكانی داوە كە دانراوەكانیان باشتر بكەن و پوختەتری بكەن لەهەڵە، و چەندین سودی تری پێ‌ زیاد بكەن، وە چەندین لێكۆڵینەوە بكەن كە بۆ زۆر لە كەسانی تری پێش ئەوان نەڕەخساوە!
جا لەبەر ئەوە كاتێك بینیم (فقه السنة) بەو شێوەیە ووشكەو بە درێژایی چەندەها ساڵ هەر وا ماوەتەوە كە دانەر دایناوە پێش نزیكەی نیو سەدە، لەگەڵ ئەوەشدا كە چەندین جار چاپ كراوەتەوە، وام بە باش زانی چاو بخشێنمەوە بەسەر (تمام المنة في التعليق علي فقه السنة) دا كە لەلام بوو، جا پوختەم كردەوەو وچەند مەسەلەیەك و چەند سودێكی زۆریشم لێ زیاد كرد، كە باسی گرینگترینیانم كردوە لە سەرەتای ئەم قسەیەدا، ئیتر ئەوانە هەمو بون بە هۆی ئەوەی لەبەرگە تازەكەیدا دوبارە چاپ ببێتەوەو لەناو خەڵكدا بڵاو ببێتەوە.
لە خوای گەورەو پاك و بێ‌گەرد داواكارم ئەم دانراوەم و هەمو دانراوەكانی ترم بكات بە كردەوەیەكی چاك، و تەنها لەبەر ڕەزامەندی ئەو بێت و بەشی كەسی تری تێدا نەبێت جگە لەو.
وَسُبحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمدِكَ أشهَدُ أن لا إلَهَ إلا أنتَ أستَغفِرُكَ وَأتُوبُ إلَيكَ.
عەممان / یەكی ڕەجەبی ساڵی (1408) كۆچی.
محمد ناصر الدين الألباني
باوكی عبدالرحمن