شۆك (الصدمة‌) Shock
بەروار: 2010/12/02سەردارن: 3352نوسەر: بەشی پزیشکى لە ماڵپەڕى بەهەشت

نیشانه‌كانى شۆك
1- دابه‌زینی فشارى خوێن بۆ كه‌متر له‌ 100 ملم جیوه‌.
2- به‌رزبوونه‌وه‌ى لێدانى دڵ زیاتر له‌ 100 جار له‌ خوله‌كێكدا، ترپه‌ى دڵى له‌ مه‌چه‌كه‌وه‌ زۆر لاوازه‌ یان له‌وانه‌یه‌ هه‌ستى پێ نه‌كرێت.
3- ساردبوون و ئاره‌قكردنه‌وه‌ى ده‌ست و قاچ و ناوچه‌وان.
4- كه‌مبوونه‌وه‌ى میز كه‌متر له‌ 30 مل/ كاتژمێر.
هۆیه‌كانى
1- هۆكارى دڵ و سوورِى خوێن Cardiogenic shock: جه‌ڵته‌ى دڵ، خوێن به‌ربوونى سه‌خت، سووتانى به‌ربڵاو، سكچوون و رِشانه‌وه‌ى زۆر وه‌ك كۆلێرا.
2- هۆكارى ده‌مارى (شۆكى ده‌مارى Neurogenic shock) وه‌ك: ئازارى سه‌خت له‌به‌ر هه‌ر هۆیه‌ك بێت.
3- شۆك به‌هۆى هه‌وكردنى به‌كتیرى خوێن Septicaemic (Endotoxic) shock: وه‌ك بڵاوبوونه‌وه‌ى هه‌وكردن له‌ هه‌ر شوێنێكى له‌شه‌وه‌ بۆ ناو خوێن.
نیشانه‌كانى
نه‌خۆشه‌كه‌ زۆر بێهێز و لاوازه‌، له‌وانه‌یه‌ ببوورێته‌وه‌. پێستى بێ رِه‌نگه‌ و ده‌ست و قاچ و ناوچه‌وانى سارده‌ و ئاره‌قى له‌سه‌ر. فشارى خوێنى زۆر نزمه‌ و لێدانى دڵى زۆر خێرا و لاوازه‌ و له‌وانه‌یه‌ لێدانى دڵى له‌مه‌چه‌كدا هه‌ستى پێ نه‌كرێت. ئه‌گه‌ر به‌ خێرایی چاره‌سه‌ر نه‌كرێت، له‌وانه‌یه‌ نه‌خۆشه‌كه‌ بمرێت بۆ نمونه‌ به‌هۆى سستبوونى یان وه‌ستانى گورچیله‌.هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وه‌ تا رِاده‌یه‌كى زۆر به‌نده‌ به‌ هۆیه‌كه‌یه‌وه‌.
چاره‌سه‌ر
1- چاره‌سه‌ركردنى هۆكاره‌كه‌ ئه‌گه‌ر كرا.
2- نه‌خۆشه‌كه‌ له‌سه‌ر پشت پاڵ بخرێت و قاچى به‌رز بكرێته‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ى خوێنى زیاتر بۆ دڵ و مێشكى بگه‌رِێته‌وه‌.
3- نه‌خۆشه‌كه‌ گه‌رم دابپۆشرێت به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر شوێنه‌كه‌ ساردبوو.
4- زوو كانیولاى بۆ دابنرێت (باشتر وایه‌ له‌ یه‌ك دانه‌ زیاتر بێت). به‌ تایبه‌ت ئه‌گه‌ر شۆكه‌كه‌ به‌ هۆى له‌ده‌ستدانى خوێن یان له‌ده‌ستدانى شله‌مه‌نى زۆر بوو.
5- رِینگه‌ر لاكته‌یت گونجاوترین فلویده‌ بۆ به‌كارهێنان یان ئه‌گه‌ر نه‌بوو، ئایزۆتۆنیك سه‌لاین به‌كارده‌هێنرێت تا ده‌گاته‌ نه‌خۆشخانه‌ به‌م شێوه‌یه‌ى خواره‌وه‌:
100 مل/ كگم له‌ 4 كاژێرى یه‌كه‌مدا.
6- زوو زوو فشارى خوێن و لێدانى دڵى له‌ مه‌چه‌كیه‌وه‌ بگرێته‌وه‌.
7- دواى ئه‌وه‌ به‌ زووترین كات ده‌بێت بگه‌یه‌نرێته‌ نزیكترین نه‌خۆشخانه‌.
8- ئه‌گه‌ر هۆیه‌كه‌ى هه‌وكردنى به‌كتیرى خوێن بوو، ئه‌نتى بایۆتیكى پێویستى به‌ خوێنهێنه‌ر بۆ ده‌كرێت.