الحمد لله وحده ، و الصلاة والسلام على من لا نبي بعده .و بعد :
هەندێك لە ئافرەتان وا دەزانن نوێژكردن تەنها بریتیە لە ڕوو كردن لە قیبلە و ئەنجامدانی چەند جوڵەیەك و خوێندنەوەی چەند ئایەت و زیكرێك ، دەبینین ئەم بیركردنەوەیە وایان لێدەكات گرنگی نادەن بەوەی كە پێویستە چ جۆرە پۆشاكێك لەبەر بكەن بۆیە گوێ نادەنێ تەسك بێت یان تەنك بێت یان بەشێك لە پرچیان یان قاچیان یان قۆڵیان بەدەرەوە بێت ، لەكاتێكدا ئافرەت هەموو جەستەی عەورەتە.
[جا بابزانین پۆشاكی ئافرەتان دەبێت چۆن بێت لە ناو نوێژدا]
1 ـ پێویستە ئافرەت لە نوێژدا پۆشاكێك لەبەر بكات هەموو جەستەی داپۆشێ جگە لە ڕومەت و هەردوو دەستی لەسەر ڕای دروست و پەسەندی زانایان .
ئەمەش بەبەڵگەی فەرمودەی پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم كە فەرموویەتی : (( يا أسماء إن المرأة إذا بلغت المحيض لم يصلح أن يرى منها شيء إلا هذا وهذا - وأشار إلى وجهه وكفيه )) حسنه الألباني في صحيح الجامع ، برقم : (7874). واتە : ئەی ئەسما‌ء ئەگەر ئافرەتی موسڵمان گەشتە تەمەنی باڵغ بوون نابێت جگە لە دەستەكان و ڕوومەتی زیاتر دەركەوێت
الخطابي له معالم السنن (ج2 ص343) ئەفەرموێت : خەڵكی ڕاجیاوازن لەوەی كە ئافرەتی ئازادی باڵغ بوو چەن لە جەستەی داپۆشێ كە نوێژی كرد ، شافعی و أوزاعی فەرمویانە : هەموو جەستەی داپۆشێ جگە لە ڕومەت و هەردوو لەپی دەستی
وه البغوی ئەفەرموێت : (أما المرأة الحرة، فعليها أن تُغطيَ جميعَ بدنها في الصلاة إلا الوجهَ واليدين إلى الكُوعين). اهـ شرح السنة (ج2 ص436). واتە : بەڵام ئافرەتی ئازادی باڵغ بوو پێویستە لەسەری هەموو جەستەی داپۆشێ لە كاتی نوێژكردن جگە لە ڕومەتی و هەردوو دەستی تا مەچەكی.
2 ـ پێویستە سەرپۆشێكی باش بدات بەسەریا كە تەنك نەبێت وە هێندە گەورە بێت هەموو سەری داپۆشێ بە شێوەیەك هیچ لە پرچی
بە دەرەوە نەبێت ، بەڵگەی ئەمەش ئەو فەرمودەیەی دایكە عائیشە گێڕاویەتەوە كە پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمویەتی : (( لا يقبلُ الله صلاةَ حائض إلا بخمار)) صحيح أبي داود - (3 / 206) واتە: خوا نوێژی ئافرەتی باڵغ بوو وەرناگرێت ئیللا بە سەرپۆشەوە نەبێت .
ابن المنذر له الإجماع (ص45): ئەفەرموێت : زانایان كۆڕان لەسەر ئەوەی كەوا ئافرەتی باڵغ بوو پێویستە لەسەری بە سەرپۆشەوە نوێژ بكات .
3 ـ نابێت بە پۆشاكی تەنكەوە نوێژ بكەن ئەگەر چی فراوانیش بوو چونكە وەكو ڕووت وایە بەڵگەشمان وتەی پەیامبەری خوایە صلى الله عليه وسلم كە فەرمویەتی :(سيكون في آخر أمتي نساء كاسيات عاريات …) رواه الطبراني في المعجم الصغير بسند صحيح. واتە : لە ئاخری ئوممەتەكەم هەندێك ئافرەت هەن بەناو داپۆشراون بەڵام لە ڕاستیدا ڕووتن .
ابن عبد البر ئەفەرموێت : مەبەستی پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم ئەو ئافرەتانەیە كە پۆشاكی تەنك و ناسك دەكەنە بەر ئەو جۆرە پۆشاكە لە ڕاستیدا لەش دەردەخات ، نەك ئەوەی كە دای بپۆشێت ، ئەو جۆرە ئافرەتانە بە ناو داپۆشراون ،
السفارینی له ((غذاء الألباب)) ئەفەرموێت : ئەگەر پۆشاك و تەنك بوو ، بەهۆی تەنكیەوە عەورەتی لەبەركەرەكەی نەپۆشی پیاو بێت یان ئافرەت ئەوە قەدەغەیە و حەرامە لەسەر ئەو كەسەی لەبەری دەكات لەبەر ئەوەی ئەو عەورەتەی دانەپۆشیوە كە شەرع فەرمانی كردوە بە داپۆشینی ، ئەم وتەیەش خیلافی تیا نیە .
وە پێشەوا شوكانی له ( نيل الأوطار ) (2/115) ئەفەرموێت : پێویستە لەسەر ئافرەت جەستەی بە پۆشاكێك داپۆشێت لەشی دەرنەخات وە ئەمەش مەرجی داپۆشەری عەورەتە .
4 ـ نابێت بە پۆشاكی تەسكەوە نوێژ بكەن وەك ( فانیلە و پانتۆڵ و تراكسۆت و هاوشێوەكانیان ) چونكە قەبارەی جەستەیان دەردەخات ، هەروەك لە هشام بن عروە ئەفەرموێت : كاتێك كە (منذر) ی كوڕی (زبیر) لە عێراق گەڕایەوە پۆشاك و بەرگێكی لە جۆری ( مرويَّة و ، و قوهية ) ی نارد بۆ (أسماء) ی كچی (أبو بكر) ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە (أسماء) چاوەكانی لە دەست دابوو ، واتە : نابینا بوو: ڕاوی دەڵێت: كە (أسماء) دەستی دا لە پۆشاكەكە، فەرمووی : ئۆف بۆ ئەم پۆشاكە، پۆشاكەكەی بۆ بگەڕێننەوە، (منذر) یش ئەوەی زۆر لەلا گەورە‌و گران بوو، بۆیە فەرمووی: ئەی دایكی بەڕێزم ئەوە تەنك نییە بۆ ئەوەی لەش دەربخات ، ئەویش لە وەڵامدا فەرمووی: ئەگەر لەشی تێدا دەرنەكەوێت، خۆ قەبارەی لەش دەردەخات .
وە زۆرێك لە زانایان كۆڕان لەسەر ئەوەی ئەو پۆشاكەی كە واجبە ئافرەتان لە نوێژدا لەبەری بكەن بریتیە لە (درع وخمار)
واتە : ئەو پۆشاكەی مەرجی حیجابی شەرعی تێدا بێت لەوانەش : فراوان بێت و تەسك و تەنك نەبێ و هاوشێوەی جلی بێ باوەڕان و پیاوان نەبێ .
لەگەڵ سەرپۆشدا .دەبینیت یەكێكیان دەچێتە نوێژەوە و پرچی یان بەشێك لە پرچی یان لە قۆڵی یان قاچی بەدەرەوەیە لەم كاتەدا لەسەریەتی ـ لای زۆربەی زانایان ـ نوێژەكەی دوبارە بكاتەوە
5 ـ سەبارەت بە پێكانی ئافرەت بەهەمان شێوە بە عەورەت دەژمێردرێن ، و پێویستە دابپۆشرێن ، داپۆشینیشیان بە گۆرەوەی بەس نیە ، با گۆرەویەكانیش ئەستور بن ، چونكە قەبارەی پێكان دەردەخەن ، بەڵگەش خوای پەروەردگار ئەفەرموێت : [ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ ] .
ڕوی هەڵێنجاندنی ئایەتەكە ئەوەیە : كە ئافرەتان پێویستە لەسەریان پێكانیان داپۆشن . وە لەم بارەیەوە ابن حزم ئەفەرموێت : ئەمە دەقێكە سەبارەت بە قاچ و لاقەكان كە پێویستە دابپۆشرێ و دەرخستنیان حەڵاڵ نیە
وە بەڵگە لە سوننەت بۆ ئەمە فەرمودەكەی (ابن عمر)ە كە ئەفەرموێت : پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمویەتی : (( مَنْ جرّ ثوْبه خيلاء ، لم ينظر الله إليه يوم القيامة )) . فقالت أم سلمة : فكيف يصنع النّساءُ بذيولهنّ ؟ قال : يرخين شبراً . فقالت : إذن تنكشف أقدامهن ! قال : فيرخينه ذراعاً ، لا يزدن عليه)) واتە : هەركەس بۆ فیز و تەكەبور پۆشاكەكەی شۆڕ بكاتەوە خوای پەروەردگار لە قیامەتدا تەماشای ناكات . ( أم سلمة ) فەرموی : ئەی پەیامبەری خوا صلى الله عليه وسلم ئافرەتان چی بكەن بە دامێنەی كراسەكانیان ؟ فەرمووی : با بستێك شۆڕی بكەنەوە ، (أم سلمة ) ـ ڕەزای خوای لێ بێت ـ فەرمووی : كەواتە پێكانیان دەر دەكەوێت ؟! ئەویش فەرمووی : با باڵێك شۆڕی بكەنەوە ، و لەوەش زیاتر شۆڕی نەكەنەوە. سلسلة الأحاديث الصحيحة : 1864
البیهقی ئەفەرموێت : بەڵگەی ئەوەی تیایە كە داپۆشینی قاچەكان بۆ ئافرەت واجبە .
وە پرسیار كرا لە ئیمامی أحمد : ئافرەت لە چەند پۆشاكدا نوێژ بكات ؟ فەرموی : بەلای كەمەوە : كراسێك و سەرپۆشێك ، وە قاچەكانی داپۆشێت وە كراسەكە ئەوەندە درێژ بێ پێكانی داپۆشی
وە ئیمامی شافعی ئەفەرموێت : پێویستە لەسەر ئافرەت كە هەموو جەستەی لە نوێژدا داپۆشێت جگە لە هەردوو لەپ و ڕومەتی . هەروەها ئەفەرموێت : وە هەموو شتێك لە جەستەی ئافرەت عەورەتە جگە لە هەردوو لەپ و ڕومەتی . وە پشتی پێكانی عەورەتن ، بۆیە ئەگەر شتێك لە نێوان ناوك بۆ ئەژنۆی پیاو لە نوێژدا دەركەوت یان شتێك لە پرچی ئافرەت لە نوێژدا دەركەوت زۆربێ یان كەم وە لە جەستەی جگە لە ڕومەت و هەردوو لەپی و مەچەكی لەوە زیاتر دەرناخات بزانن یان نەزانن ـ هەردوكیان نوێژەكەیان دوبارە دەكەنەوە ، مەگەر بەهۆی هەڵكردنی با ئەو شوێنانە بەدەر بكەون یان بەهۆی كەوتنە خوارەوەی پۆشاكەكە .
هەروەها لەم بارەیەوە زانای پایە بەرز شێخ ابن باز ئەفەرموێت : دەرخستنی قاچەكان لە نوێژدا بۆ ئافرەتان لای زۆربەی زانایان جائز نیە و نوێژەكەی پوچەڵ دەكاتەوە . بۆیە ئەگەر ئافرەت نوێژی كرد و قاچەكانی بە دەرەوە بوون واجبە لە سەری نوێژەكەی دوبارە بكاتەوە لای زۆربەی زانایان
كەواتە پێویستە لەسەر ئافرەتان لە نوێژدا پۆشاكێكی فراوانی ئەستور لەبەر بكەن هێندە شۆڕ بێت قاچەكانیشیان داپۆشێت ، وە سەرپۆشێكی باش بدەن بە سەریاندا . ئەمە پۆشاكی شەرعی ئافرەتانە لە ناو نوێژدا .
ماوەتەوە بڵێم : خوشكی ئیماندار ئەوەت بیر نەچێت لە نوێژكردنت دا تۆ گفتوگۆ لەگەڵ پەروەردگارت دەكەیت ، پۆشاكێك لەبەر مەكە ببێتە هۆی توڕەبونی پەروەردگار لێت ،بەڵكو پۆشاكێك لەبەر بكە شایستە بێت بەو كاتەی تۆ تیایدای كە نوێژكردنە ، مەرجەكانی پۆشاكی شەرعیشمان بە كورەتی لەم نوسراوەدا باس كرد تۆیش تەنها ئەوەت لەسەرە جێبەجێی بكەی .
وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
