ناوی سوڕەت (سُورةَ المَائدة):
ناوی ئەم سوڕەتە پیرۆزە نراوە بە (سُورةَ المَائدة) (1). 
جوبەیری کوڕی نوفەیر دەڵێت : (حَجَجتُ فدخلتُ على عائشةَ رضِي اللهُ عنها، فقالَت لي: يا جُبَيرُ، تقرأُ المائدةَ؟ فقُلتُ: نَعم، فقالَت: أمَا إنَّها آخِرُ سُورةٍ نزَلَتْ...) (2).
واتە : حەجم کردو چوومە لای عائیشە ، ئەویش پێی گوتم : ئەی جوبەیر ئایا سورەتى مائیدە دەخوێنیت ؟
گوتم : بەڵێ .
گوتی : ئەوە کۆتا سورەتە کەدابەزیوە .
فەزائیل وتایمەت مەندیەکانی :
1-سورەتى مائیدە لەحەوت سورەتە درێژەکەیە کە لە بری تەورات بەپێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ بەخشراوە ،
واسیلەی کوڕی ئەسقەع رضِي اللهُ عنه، دەڵێت : پێغەمبەری خوا صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ فەرموویەتی : ((أُعطِيتُ مَكانَ التَّوراةِ السَّبعَ الطِّوالَ، وأُعطيتُ مَكانَ الزَّبورِ المِئِينَ، وأُعطيتُ مَكانَ الإنجيلِ المثانيَ، وفضِّلتُ بالمفَصَّلِ)) (3).
واتە: لە شوێنى تەوڕات سووڕەتەکانى بەقەرەو ئالى عیمڕان و نیسائـ و مائیدەو ئەنعام و ئەعڕاف و ئەنفال و تەوبەم پێبەخشراوە، (هەندێکیش دەڵێن: مەبەست لە "سبع المثاني" سووڕەتى فاتیحەیە)، وە لە شوێنى زەبوور ئەو سووڕەتانەم پێبەخشراوە کە ژمارەیان دەگاتە سەد ئایەت، وە لە شوێنى ئینجیل سوورەتى فاتیحەم پێدراوە، وە فەزڵ دراوم بەسەر هەموویاندا (واتە: بەسەر هەموو پێغەمبەران و کتێبەکانیاندا) بەوەى سووڕەتە درێژەکانم پێدراون.
2. لەتایبەت مەندیەکانی ئەم سوڕەتە : کۆتا سوڕەتە کەلەقوڕئاندا دابەزیوە (4): 
عبداللەی کوڕی رضِي اللهُ عنهما، دەڵێت: (آخِرُ سُورةٍ أُنزِلَت سورَةُ المائدةِ) (5).
واتە : کۆتا سوڕەت کەدابەزی سورەتى مائیدە بوو .
جوبەیری کوڕی نوفەیر دەڵێت : (حَجَجتُ فدخلتُ على عائشةَ رضِي اللهُ عنها، فقالَت لي: يا جُبَيرُ، تقرأُ المائدةَ؟ فقُلتُ: نَعم، فقالَت: أمَا إنَّها آخِرُ سُورةٍ نزَلَتْ...)
واتە : حەجم کردو چوومە لای عائیشە ، ئەویش پێی گوتم : ئەی جوبەیر ئایا سورەتى مائیدە دەخوێنیت ؟
گوتم : بەڵێ .
گوتی : ئەوە کۆتا سوڕتە کەدابەزیوە . (6).
3. وەهەروەها لەتایبەت مەندیەکانی ئەم سوڕەتە :
لەهەموو سوڕەتەکانی تر زیاتر وردەکاری شەریعەتی لەخۆ گرتووە ، وباسی حەڵاڵ وحەڕام و واجبی تێدا کراوە (7)  .

ڕونکردنەوەی ( المكي ) و ( المدني):
سورەتى مائیدە سوڕەتێکی مەدەنیە وداوی کۆچ دابەزیوە ، وکۆمەڵێک لەزانایانی تەفسیر کۆ دەنگیان لەم بارەیەوە نەقڵ کردووە (8)  .
مەقاسید وتایبەت مەندیەکانی :
لەگرنگترین مەقاسید وتایبەت مەندیەکانی :
1. تەئکید کردنەوە لەپاراستنی پەیمان و وەعد وبەجێ هێنانی (9)  .
2. ڕونکردنەوەی زۆر لەئەحکامە شەرعیەکان (10)  .
3. ڕێکخستنەوەی پەیوەندی نێوان موسوڵمانان وغەیری خۆیان (11)  .
مەوزوع وبابەتەکا نی :
لەگرنگترین بابەتەکانی سورەتى مائیدە: 
1. چەسپاندنی عەقیدەیەکی سەحیح، وگرنگی دان بەبابەتە عەقیدەکان ، وڕاست کردنەوی عەقیدە باتڵەکان ، وبیر خستنەوەی ڕۆژی دوایی .
2. چەسپاندنی ئەوەی کەحوکم کردن تەنها بۆ خودایە ، وهیچ حوکمێک لەحوکمی خودا باشتر نی یە ، لەگەڵ ڕوونکردنەوەی واجب بوونی حوکم کردن بەقورئان ، وپوچەڵ کردنەوەی حوکمی سەردەمی جاهلی کەبرتی یە لەهەر حوکمێک جگە لەحوکمی خودا .
3. تەئکید کردنەوەی لەعقیدەی خۆشویستن وڕق لێ بوونوە ( الولاءِ والبراء ) ، وهەڕەشە کردن لەو باوەڕدارانەی غەیرە موسوڵمان دەکەن بەخۆشەویستی خۆیان ، لەگەڵ ئاگادار کردنەوە لەوەی کەسی کافر بکرێت بەدۆست وبرادەر.
4-ڕێکخستنەوەی پەیوەندی نێوان موسوڵمانان وغەیری خۆیان بەتایبەت جولەکە ومەسیحی .
5. ڕونکردنەوەی زۆر لەئەحکامە شەرعیەکان ، لەوانە : ئەو ئەحکامانەی کەتایبەتن بە عیبادەت وموعامەلات ؛ وەک ئەحکامی عەقد وپەیمان ، وسەربڕین ، وڕاوکردن ، وئیحڕام ، ومارەکردنی ئەهلی کتاب و ، حوکمی هەڵگەڕاوە و ، ئەحکامی خۆپاک کردنەوە ، و حەدی دزی و، وسزای ئەوانەی ڕێگری دەکەن (الحِرابة) ، وحەڕامیەتی عەڕەق وقومار ، وکەفارەتی سوێند ، وڕێگری کردن لەڕاو لەکاتی ئیحڕام دا وەسیەت کردن لەکاتی مردندا وجگە لەمانەش .
6.  سورەتى مائیدە هەندێ بەسەر هاتی لەخۆ گرتووە ، لەوانە ، بەسەر هاتی موسا لەگەڵ بەنی ئیسڕائیل دا ، وبەسەر هاتی دوو کوڕەکەی ئادەم ، وبەسەر هاتی سفرەکە .
7. ڕونکردنەوەی حاڵی ئەهلی کتاب ، وبەجێ نەهێنانی پەیمان لەلایەن ئەهلی کتابەوە ودەس کاری کردنی کتێبە ئاسمانیەکان ، وموناقەشە کردنی هەندێ لەعەقیدە پوچەڵەکان ، لەوانە : دانەپاڵی منداڵ بۆلای خودا ، وئینکاری کردنی ڕیسالەکەی موحەمەد صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ ، وجگە لەم بیر وباوەڕە پوچەڵانەی کەلەسەری بوون .

وەرگیراوە لە (موسوعة التفسير) لە ماڵپەڕى (الدُّرر السَّنية)

[1] سُمِّيتْ هذه   السورةُ بهذا الاسمِ؛ لوُرودِ ذِكر المائدةِ فيها؛ حيث طلَب الحواريُّون مِن عيسى   عليه السلام آيةً تدلُّ على صِدق نُبوَّته، وتكون لهم عِيدًا، وقد اختصَّتْ هذه   السُّورة بذِكرها.      قال تعالى: إِذْ قَالَ   الْحَوَارِيُّونَ يَاعِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ   يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ   كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ * قَالُوا نُرِيدُ أَنْ نَأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ   قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنَا وَنَكُونَ عَلَيْهَا مِنَ   الشَّاهِدِينَ * قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ   عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا   وَآخِرِنَا وَآيَةً مِنْكَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ * قَالَ   اللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُهَا عَلَيْكُمْ فَمَنْ يَكْفُرْ بَعْدُ مِنْكُمْ فَإِنِّي   أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِنَ الْعَالَمِينَ [المائدة: 112.   115]. يُنظر: ((تفسير ابن عاشور) )  (6/69).     
[2] أخرجَه أحمدُ   (25547)، والنَّسائي في ((السنن الكبرى)) (11073)، والحاكم في ((المستدرك))   (3210).  قال الحاكم (3210): صحيحٌ على شرْطِ   الشَّيخين. وقال الشوكانيُّ في ((نيل الأوطار)) (9/204): رجاله   رجالُ الصَّحيح.     
[3] أخرجه أحمدُ   (16982)، والطَّيالسيُّ في ((المسند)) (1105)، والطبرانيُّ في ((المعجم   الكبير)) (22/76) (187)، والبيهقيُّ في ((شعب الإيمان))   (2255)، وأبو نعيم في;((معرفة الصحابة)) (6485).      قال الهيثميُّ في ((مجمع   الزوائد)) (7/49): فيه عِمران القطَّان، وبقيَّةُ رِجاله ثقاتٌ. وحسَّنه   السيوطيُّ في ((الجامع الصغير)) (1171)، وصحَّحه الألباني في ((صحيح   الجامع)) (1059).     
[4] ينظر: ((تفسير   الرازي)) (12/452)، ((تفسير ابن كثير)) (2/321).       وقيل: إنَّ سورة المائدة مُحكَمةٌ ليس   فيها منسوخٌ، وقد وردَ هذا عن ابنِ عبَّاس وعائشةَ وعمرِو ابنِ شُرَحبيلَ وجمعٍ من   السَّلفِ.      قال ابنُ حجر: (حتَّى صحَّ عن ابنِ   عبَّاسٍ وعائشةَ وعمرِو بنِ شُرَحبيلَ وجمْعٍ مِن السَّلف: أنَّ سورةَ المائدة   مُحكَمةٌ) ((فتح الباري)) (5/412).     
[5] رواه الترمذيُّ   (3063)، والحاكم في ((المستدرك)) (3211)، والبيهقيُّ في ((السنن   الكبرى)) (13979)  ;قال الترمذيُّ: حسنٌ غريبٌ.   وحسَّن إسنادَه الألباني في ((صحيح الترمذي)) (3063).   
[6] تقدم تخريجه     
[7] قال أبو حيَّان:   (قد تَضمَّنت هذه السورةُ ثمانيَ عَشْرةَ فريضةً لم يُبَيِّنْها في غيرِها) ((تفسير   أبي حيان)) (4/157). وقال ابنُ عاشور: (احتوتْ هذه السورةُ على تشريعاتٍ   كثيرةٍ تُنْبئُ بأنَّها أُنزلت لاستكمالِ شرائعِ الإسلام) ((تفسير ابن   عاشور)) (6/72)، ويُنظر: ((مجموع الفتاوى)) لابن تيمية   (14/448).     
[8] وممَّن نقَل   الإجماعَ على ذلك: ابنُ عطية في ((تفسيره)) (2/143)، والقرطبيُّ في ((تفسيره))   (6/30)، وابنُ عاشور في ((تفسيره)) (6/69).     
[9] يُنظر: ((بصائر   ذوي التمييز)) للفيروزابادي (1/179)
[10] يُنظر: ((تفسير   ابن عاشور)) (6/73).     
[11] يُنظر: ((تفسير   ابن عاشور)) (6/73).