سورەتى ( يُونُس )
بەروار: 2020/06/27سەردارن: 852نوسەر: ستافی ماڵپەڕ

ناوی سوڕەت ( يُونُس ) (1).
ڕونکردنەوەی (المكي) و (المدني):
سورەتى ( يونس ) سوڕەتێکی مەکییە (2) ، وزیاد لەیەکێک لەزانایان کۆدەنگی زانایانی لەم بارەیەوە نەقڵ کردووە (3).
مەقاسیدی ومەبەستەکانی سورەتى ( يونس ):
لەگرنگترین مەقاسیدی ومەبەستەکانی سورەتى ( يونس ):
1. چەسپاندنی بنچینە عەقیدەییەکان ، وئیسپات کردنی تەوحید وڕیسالە وزیندو بوونەوە (4).
2. بەرپەرچ دانەوەی گومانی موشریکەکان (5).
مەوزوع وبابەتەکانی سورەتى ( يُونُس ):
لەگرنگترین مەوزوع وبابەتەکانی سورەتى ( يُونُس ):
1. ئیسپات کردنی ڕیسالەو بەرنامەی موحەمەد صلَّى الله عليه وسلَّم.
2. ئیسپات کردنی تاک وتەنهایی خودا لەپەرستتندا .
3. ئیسپات کردنی حەشر وپاداشت وسزا ، وبیر خستنەوەی سەرەنجامی دروست کراوەکان ، ودابەش کردنی مرۆڤەکان بۆ باوەڕدار وبێباوەڕ ، وپاداشت دانەوەی هەریەکێکیان .
4. ڕونکردنەوەی عەقیدەی موشریکەکان ، وهەڵوێستی ئەوان بەرانبەر بەقورئان ، لەگەڵ باسکردنی گومانەکانیان و وەڵامدانەوەی ، وئیسپات کردنی ئەوەی قورئانی کەلامی خوایە .
5. بیر هێنانەوەی ئەوەی بەسەر گەلانی پێشودا هات کاتێ کەهاوبەشیان بۆ خودا بڕیار داو ، و پێغەمبەرانیان بەدرۆ خستەوە .
6. پەند وەرگرتن لەوەی خودا مرۆڤی دروست کردووە وتوانای پێ بەخشیون لەڕێ کردن لەوشکانی وبەحردا ، و حاڵیان لە کاتی ڕێ کردنی لەبەحردا وئەو شەپۆلانە کەدێتە ڕێگایان .
7. نموونە هێنانەوە بەدونیا وجوانیەکانی ، وبەپەلە وزوو لەناو چوونی .
8. باسکردنی حاڵی باوەڕداران وبێباوەڕان لەڕۆژی دواییدا ، وخۆ بێبەری کردنی پەرستراوەکان لەوانەی پەرستشیان بۆ کردوون ،و بەتاڵ کردنەوەی هەموو پەرستراوەکان جگە لەخودا .
9. ئیسپات کردنی ئەوەی قورئان لەلایەن خوداوەیە ، وئەوانەی کەئینکاری دەکەن تەنها ئیدعایە و بێ بنەمایە ، وتەحەدا کردنی موشریکەکان بەوەی تەنها یەک سورەتى هاوشێوەی قورئان بێنن .
10. ئیسپات کردنی ئەوەی هەرچی زانست هەیە هی خودایە ، وباسکردنی شوێنەوار ودرەوشاوەکانی ، وئاماژەدان بەتوانا سەر سوڕهێنەرەکانی خودا .
11. موژدەدان بەخۆشەویستانی خودا لەژیانی دونیاو ودوا ڕۆژدا ، وجودا کردنەوەیان لەغەیری خۆیان ، ودڵدانەوەی پێغەمبەرصلَّى اللهُ عليه وسلَّم لەبەرانبەر ئەو شتانەی کەبێباوەڕەکان دەیڵێن .
12. فەرمان کردن بەدەربڕینی خۆشی بەرانبەر ئیسلام وقورئان .
13. دڵدانەوەی پێغەمبەر صلَّى اللهُ عليه وسلَّم بەباسکردنی بەسەرهات نوح عليه السلام، وبەسەرهاتی موسى عليه السلام، وبەنی ئیسڕائیل لەگەڵ فیرعەوندا ، وڕزگار بوونی قەومی یونس بەهۆی باوەڕە ڕاستەکەیانەوە لەکاتی بێئومێدیدا .
14. تەكيد کردنەوە لەپێغەمبەرایەتی پێغەمبەر صلَّى الله عليه وسلَّم ، وفەرمان کردن پێیان بەئارام گرتن بەرانبەر دڵ ڕەقی موشریکەکان وئەزیەتدانیان .

وەرگیراوە لە (موسوعة التفسير) لە ماڵپەڕى (الدُّرر السَّنية)


 [1] سُمِّيَت بذلك لذِكْرِها قِصَّةَ يُونُسَ عليه الصَّلاةُ والسَّلامُ مع قَومِه في قَولِه تعالى: فَلَوْلَا كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ [يونس: 98] يُنظر: ((بصائر ذوي التمييز)) للفيروزابادي (1/238)، ((تفسير القاسمي)) (6/3). قال ابنُ عاشورٍ: (والأظهرُ عندي أَنَّها أُضيفَتْ إِلى يونسَ تمييزًا لها عن أخواتِها الأربعِ المفتتحةِ بـ «الر»، ولذلك أُضيفَتْ كلُّ واحدةٍ مِنها إِلى نَبيٍّ أوْ قومِ نَبيٍّ عوضًا عن أنْ يُقالَ: «الر» الأُولَى و«الر» الثَّانيةُ). ((تفسير ابن عاشور)) (11/77). وقد وردتْ آثارٌ فيها تسميتُها بذلك: منها ما أخرَجه النحاسُ في ((الناسخ والمنسوخ)) (ص: 529)، وأبو الشيخ وابنُ مردويه- كما في ((الدر المنثور)) للسيوطي (4/339)- عن ابنِ عبَّاسٍ رَضِيَ الله عنهما، قال: (نزَلَت سورةُ يُونُسَ بمكَّةَ). ومنها ما أخرجه ابنُ أبي شيبةَ في ((المصنف)) (3566) عَنِ الأحنفِ قالَ: (صليتُ خلفَ عمرَ الغداةَ، فقرأ بيونسَ، وهودٍ ، ونحوِهما). 
 [2] يُنظر: ((تفسير السمرقندي)) (2/102)، ((الهداية)) لمكي القيسي (5/3205)، ((جمال القراء)) للسخاوي (1/121)، وممَّا يدُلُّ على كَونِها مكيَّةً ما اشتمَلَت عليه من موضوعات تَميَّزَت بها السُّوَرُ المكيَّةُ؛ مِن تقريرٍ للعَقيدةِ والرِّسالةِ، والنبواتِ، وأخبارِ الأُمَم الماضيةِ. وقيل: إنَّها مكيَّةٌ إلَّا ثلاثَ آياتٍ، مِن قَولِه تعالى: فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ [يونس: 94] إلى آخر الآياتِ الثلاث، فمَدَنيَّةٌ، وقيل: مكيَّةٌ إلَّا قَولَه تعالى: وَمِنْهُمْ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهِ ... [يونس: 40] مع الثلاثِ السَّابقة، فمدنيَّةٌ، وقيل: نزل مِن أوَّلها نحوٌ مِن أربعينَ آيةً بمكَّةَ، وباقيها بالمدينةِ. ينظر ((تفسير السمعاني)) (2/364)، ((تفسير البغوي)) (4/117)،((تفسير الزمخشري)) (2/326))، ((تفسير ابن عطية)) (3/102). 
 [3] ممَّن نقل الإجماعَ على ذلك الفيروزابادي، والبقاعي، ومحمد رشيد رضا. يُنظر: ((بصائر ذوي التمييز)) للفيروزابادي (1/238)، ((مصاعد النظر)) للبقاعي (2/162)، ((تفسير المنار)) لمحمد رشيد رضا (11/116). 
 [4] يُنظر: ((تفسير المنار)) لمحمد رشيد رضا (11/116)، ((تفسير ابن عاشور)) (11/78). 
 [5] يُنظر: ((تفسير المنار)) لمحمد رشيد رضا (11/116)، ((الوسيط)) لطنطاوي (7/11).