چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی حه‌ج:
پرسى دوه‌م: حوكمی حه‌ج وفه‌زڵه‌كه‌ى:
پرسى سێیه‌م: ئایا حه‌ج پێویسته زیاتر له جارێك بكرێت له ته‌مه‌ندا ؟
پرسى چواره‌م: مه‌رجه‌كانی حه‌ج:
پرسى پێنجه‌م: حوكمی عومره وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
پرسى شه‌شه‌م: كات وشوێن «میقات»ـه‌كانی حه‌ج وعومره:
ده‌روازه‌ى یه‌كه‌م له باره‌ى پێشه‌كیه‌كانی حه‌جه‌وه
چه‌ند پرسێكی تێدایه:
پرسى یه‌كه‌م: پێناسه‌ی حه‌ج:
حه‌ج له زماندا: بریتیه له مه‌به‌ست.
له شه‌رعیشدا: بریتیه له په‌رستن كردن بۆ خوا له شوێنێكی دیاریكراو له كاتێكی دیاریكراو، وه‌ك له سوننه‌تی په‌یامبه‌ری خوا ـ صلى الله عليه وسلم ـ هاتوه.
پرسى دوه‌م: حوكمی حه‌ج وفه‌زڵه‌كه‌ى:
1- حوكمی حه‌ج:
حه‌ج پایه‌یه‌كه له پایه‌كانی ئیسلام وفه‌رزه مه‌زنه‌كانی، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ﴾ [آل عمران:97] «وخوای گه‌وره واجبی كردوه له سه‌ر توانادار له هه‌ر شیوێنێك بێت به‌ره‌و ماڵی خوا بڕوات بۆ حه‌ج، هه‌ر كه‌سیش نكوڵی له فه‌رزێتی حه‌ج بكات ئه‌وه كوفری كردوه، خواش بێ نیازه به حه‌جه‌كه‌یی وكرده‌وه‌كانیشی، به‌ڵكو به سه‌رجه‌م دروست كراوه‌كانیشی». هه‌روه‌ها خوا ـ صلى الله عليه وسلم ـ ئه‌فه‌رموێ: ﴿وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ﴾ [البقرة: 196] «وحه‌ج وعومره به جێ بگه‌یه‌نن به ته‌واوی، به نیه‌تی پاكه‌وه بۆ خوا»، وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى [پێشتری] ئیبن عومه‌ر رضي الع عنهما به‌رزی ده‌كاته‌وه: «ئیسلام له سه‌ر پێنج پایه دامه‌زراوه»، له‌وانه باسی حه‌ج ده‌كات.
ئوممه‌تیش كۆكن له سه‌ر واجبێتی یه‌كجار له ته‌مه‌ندا حه‌ج كردن بۆ توانادار.
2- فه‌زڵه‌كه‌ى:
له‌باره‌ى فه‌زڵی حه‌جه‌وه زۆر فه‌رموده هاتوه له‌وانه: فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بوهوره‌یره ـ رضي الله عنه ـ به‌رزی ده‌كاته‌وه: «الْعُمْرَةُ إِلَى الْعُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا، وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلَّا الْجَنَّةَ» «عومره بۆ عومره، سڕێنه‌ره‌وه‌ی تاوانه‌كانی نێوانی هه‌ر دوكیانه، وحه‌جی «دور له تاوان» به‌هه‌شت نه‌بێت هیچ پاداشتێكی تری نیه»(1). هه‌روه‌ها ـ صلى الله عليه وسلم ـ ئه‌فه‌رموێ: «مَنْ حَجَّ لِلهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ» «كێ حه‌جی كرد بۆ خوا، جوت نه‌بو، تاوان وشتی نائه‌خلاقی نه‌كرد، ئه‌وا وه‌ك ڕۆژی له دایك بونی ده‌گه‌ڕێته‌وه»(2 ). تا كۆتایی فه‌رموده‌كان.
پرسى سێیه‌م: ئایا حه‌ج پێویسته زیاتر له جارێك بكرێت له ته‌مه‌ندا ؟
حه‌ج له ته‌مه‌ندا واجب نیه یه‌كجار نه‌بێت، زیاتر له‌وه سوننه‌ته، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئه‌بوهوره‌یره، په‌یامبه‌ری خوا فه‌رموی: «أَيُّهَا النَّاسُ! قَدْ فَرَضَ اللهُ عَلَيْكُمُ الْحَجَّ فَحُجُّوا» «ئه‌ى خه‌ڵكینه! خوا حه‌جی له سه‌ر فه‌رز كردون حه‌ج بكه‌ن» پیاوێك وتی: ئه‌ی په‌یامبه‌ری خوا! هه‌مو ساڵێك؟ ئه‌ڵێ: ئه‌ویش بێده‌نگ بو، تا سێ جار پرسیاری لێ كرده‌وه، پاشان فه‌رموی: «لَوْ قُلْتُ: نَعَمْ، لَوَجَبَتْ، وَلَمَا اسْتَطَعْتُمْ» «ئه‌گه‌ر بڵێم: به‌ڵێ، ئه‌وا واجب ده‌بێت، ئه‌و كاته‌ش ناتوانن»(3 ). هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ دوای كۆچكردنه‌كه‌ى بۆ مه‌دینه جارێك زیاتر حه‌جی نه‌كردوه.
زانایانیش كۆكن له سه‌ر ئه‌وه‌ى جارێك زیاتر حه‌ج واجب نیه له سه‌ر توانادار.
كه‌وابو ئه‌بێت ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌كانی به‌دی هات په‌له بكات له به جێ گه‌یاندنی، وتاوانی ده‌گات دوای بخات به بێ عوزر، له‌به‌ر فه‌رموده‌ى: «تَعَجَّلُوا إِلَى الْحَجِّ -يَعْنِي: الْفَرِيضَةَ- فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَا يَدْرِي مَا يَعْرِضُ لَه» «په‌له بكه‌ن بۆ حه‌جكردن -مه‌به‌ستی فه‌رزه‌كه‌یه- چونكه نازانن چی دێته پێشتان وتوشی دێن» (4 ). هه‌روه‌ها گێڕانه‌وه هه‌یه له وته‌ى په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ ، وله وته‌ى هاوه‌ڵه‌كانیشی -ڕیوایه‌ته‌كانیش یه‌كتر به‌هێز ده‌كه‌ن- ئه‌فه‌رمون( 5): «مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَى الْحَجِّ سَبِيلًا وَلَمْ يَحُجَّ فَلْيَمُتْ إِنْ شَاءَ يَهُودِيًّا وَإِنْ شَاءَ نَصْرَانِيًّا» «كێ توانای حه‌جی هه‌بێت ونه‌یكات، ئه‌وا با بمرێت به جوله‌كه‌یی ئه‌یه‌وێت یان به گاوریی».
پرسى چواره‌م: مه‌رجه‌كانی حه‌ج:
بۆ واجب بونی حه‌ج ئه‌بێت پێنج مه‌رج هه‌بێت:
1- ئیسلام: جا حه‌ج واجب نیه له سه‌ر بێ باوه‌ڕ وئه‌نجامیشی بدات دروست نابێت، چونكه ئیسلامه‌تی مه‌رجه بۆ ئه‌وه‌ى په‌رستنه‌كه‌ى دروست بێت.
2- ژیری: جا حه‌ج پێویست نیه له سه‌ر شێت وله‌و كاته‌دا ئه‌نجامیشی بدات دروست نابێت، چونكه عه‌قلأ مه‌رجه بۆ ته‌كلیف لێكردن، شێتیش له ته‌كلیف لێكراوان نیه وقه‌ڵه‌میشی له سه‌ر هه‌ڵگیراوه تا هۆشی ده‌ێته‌وه، وه‌ك له فه‌رموده‌كه‌ى [پێشوتری] عه‌لیدا ـ رضي الله عنه ـ هاتبو په‌یامبه‌ری خوا ـ صلى الله عليه وسلم ـ فه‌رموی: «قه‌ڵه‌م هه‌ڵگیراوه له سه‌ر سیان: خه‌وتو تا هه‌ڵده‌سێت، ومنداڵ تا پێ ده‌گات، شێتیش تا عاقڵ ده‌بێت».
3- پێگه‌یشتن: جا حه‌ج واجب نیه له سه‌ر منداڵ، چونكه له ته‌كلیف لێكراوان نیه وپێنوسیشی له سه‌ر هه‌ڵگیراوه تا باڵغ ده‌بێت، له‌به‌ر فه‌رموده‌ى پێشو: «قه‌ڵه‌م هه‌ڵگیراوه له سه‌ر سیان:...»، به‌ڵام ئه‌گه‌ر حه‌جی كرد حه‌جه‌كه‌ی دروست ئه‌بێت وكار به ده‌سته‌كه‌ى نیه‌تی بۆ ده‌هێنێت ئه‌گه‌ر جیاكار نه‌بو، جێگه‌ى حه‌جه‌كه‌ی ئیسلامیشی بۆ ناگرێته‌وه، به بێ ڕا جیاوازی له نێوان زانایان، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى ئیبن عه‌بباس ـ صلى الله عليه وسلم ـ كه ئافره‌تێك منداڵێكی به‌رز كردۆته‌وه، وتویه‌تی: ئه‌ی په‌یامبه‌ری خوا! ئه‌مه حه‌جی بۆ هه‌یه؟ وتی: «به‌ڵێ، تۆش پاداشتت ده‌گات»( 6)، وله‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ : «أَيُّمَا صَبِيٍّ حَجَّ ثُمَّ بَلَغَ الْحِنْثَ فَعَلَيْهِ أَنْ يَحُجَّ حَجَّةً أُخْرَى، [...] وَأَيُّمَا عَبْدٍ حَجَّ ثُمَّ أُعْتِقَ فَعَلَيْهِ حَجَّةٌ أُخْرَى» «هه‌ر منداڵێك حه‌جی كرد، دوای كه پێگه‌یشت حه‌جێكی تری له سه‌ره، وهه‌ر كۆیله‌یه‌ك حه‌جی كرد دوای كه ئازاد كرا حه‌جێكی تری له سه‌ره»( 7).
4- ئازادی: جا حه‌ج واجب نیه له سه‌ر كۆیله، چونكه خه‌ڵك خاوه‌نیه‌تی خۆی خاوه‌نی هیچ نیه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر حه‌ج بكات دروست ئه‌بێت ئه‌گه‌ر به هیلآنی خاوه‌نه‌كه‌ى بێت، زانایانیش كۆن له سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر به‌نده حه‌جی كرد له كاتی كۆیله‌تیدا، پاشان ئازاد كرا حه‌جێكی تری له سه‌ره ئه‌گه‌ر بۆی لوا، وحه‌جی كاتی كۆیلایه‌تیه‌كه‌ى، حه‌جه فه‌رزه‌كه‌ى له سه‌ر ناخات، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى پێشو: «وهه‌ر كۆیله‌یه‌ك حه‌جی كرد دوای كه ئازاد كرا حه‌جێكی تری له سه‌ره».
5- تواناداری: له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا صلى الله عليه وسلم : ﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا﴾ [آل عمران:97]، جا كه‌سێك توانای: ماددی نه‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی توێشوی نه‌بێت به‌س بێت بۆ خۆی وخانه‌واده‌كه‌ى، یا سواریه‌كی نه‌بێت بیگه‌یه‌نێت به مه‌ككه وبیگه‌ڕێنێته‌وه، یا توانای جه‌سته‌یی نه‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی پیرێكی به ته‌مه‌ن، یا نه‌خۆش بێت، وناتوانێت له سه‌ر ئاژه‌ڵ بوه‌ستێت وبه‌رگه‌ى ناڕه‌حه‌تی سه‌فه‌ر بگرێت، یا ڕێگه‌ى حه‌جكردن ئاسایشی تێدا نیه، وه‌ك ئه‌وه‌ى جه‌رده یا په‌تای لێ بێت، جگه له‌مانه‌ش كه حاجی له خۆی وماڵی مه‌ترسی هه‌بێت، ئه‌و كاته حه‌جی له سه‌ر واجب نیه تا ئه‌و كاته‌ى پێی ده‌كرێت، خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: ﴿لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا﴾ [البقرة: 286] توانا بونیش له‌و «وُسْع»یه خوا باسی ده‌كات.
وله توانابون (الاسْتِطَاعَة)ی ئافره‌تیش بۆ حه‌جی ئافره‌ت: بونی مه‌حره‌مێكه له‌گه‌ڵیدا بێت، چونكه دروست نیه سه‌فه‌ر بكات به بێ مه‌حره‌م ئیتر بۆ حج بێت یا جگه له حه‌ج، له‌به‌ر فه‌رموده‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ : «لَا يَحِلُّ لِامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ تُسَافِرَ سَفَرًا يَكُونُ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فَصَاعِدًا إِلَّا وَمَعَهَا أَبُوهَا، أَوِ ابْنُهَا، أَوْ زَوْجُهَا، أَوْ أَخُوهَا، أَوْ ذُو مَحْرَمٍ مِنْهَا» «حه‌ڵاڵ نیه بۆ ئافره‌تێك باوه‌ڕی به خوا وبه ڕۆژی دوایی هه‌بێت سه‌فه‌رێك بكات سێ ڕۆژ بێت یا به‌ره‌و سه‌ره‌وه مه‌گه‌ر ئه‌بێت باوكی یا كوڕه‌كه‌ى یا مێرده‌كه‌ى یا براكه‌ى یا مه‌حره‌مێكی خۆی له‌گه‌ڵدا بێت»(8 ). هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌وه‌ى كابرایه‌ك به په‌یامبه‌ری ـ صلى الله عليه وسلم ـ وت: ژنه‌كه‌م ده‌رچوه بۆ حه‌ج ومنیش خۆم ناونوس كردوه له فلان غه‌زا-: «انْطَلق فحُجّ معها» «بڕۆ له‌گه‌ڵ ئه‌ودا حه‌ج بكه»( 9). ئه‌گه‌ریش حه‌جی كرد به بێ مه‌حره‌م، ئه‌وا حه‌جه‌كه‌ى دروست ئه‌بێت به‌ڵام تاوانباره.
پرسى پێنجه‌م: حوكمی عومره وبه‌ڵگه‌كه‌ى:
عومره له ته‌مه‌ندا یه‌كجار واجبه له سه‌ر توانادار، له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى خوا ـ رضي الله عنه ـ : ﴿وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ﴾ [البقرة: 196]، وله‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ بۆ عائیشه رضي الله عنها كه پرسیاری لێ كرد: ئایا ئافره‌تان جیهادیان له سه‌ره؟ فه‌رموی: «نَعَمْ، عَلَيْهِنَّ جِهَادٌ لَا قِتَالَ فِيهِ: الْحَجُّ وَالْعُمْرَةُ» «به‌ڵێ، جیهادێك شه‌ڕی تێدا نیه: حه‌ج وعومره»(10 ). هه‌روه‌ها له‌به‌ر فه‌رمایشته‌كه‌ى ـ صلى الله عليه وسلم ـ بۆ ئه‌بو ڕه‌زین ـ رضي الله عنه ـ كاتێك پرسیاری لێ كرد كه: باوكی ناتوانێت نه حه‌ج بكات نه عومره، نه ڕێ بكات یا له سه‌ر ئاژه‌ڵ ڕابوه‌ستێت؟ فه‌رموی: «احْجُجْ عَنْ أَبِيكَ، وَاعْتَمِرْ» «حه‌ج وعومره بكه له بری باوكت»(11 ).
وپایه‌كانی عومره‌ش سیانه: ئیحرامكردن، ته‌وافكردن، سه‌فا ومه‌ڕواكردن.
پرسى شه‌شه‌م: كات وشوێن «میقات»ـه‌كانی حه‌ج وعومره:
میقات له زماندا: بریتیه له سنور، له شه‌رعیشدا بریتیه له: شوێن یا كاتی په‌رستن، كه‌واته ئه‌بێته دو به‌شه‌وه: میقاتی كاتی، میقاتی شوێنی.
سه‌باره‌ت به میقاتی كاتی حه‌ج وعومره:
عومره: دروسته ئه‌نجام بدرێت له هه‌مو كاتێكی ساڵدا.
حه‌جیش: چه‌ند مانگێكی دیاری كراوی هه‌یه وهیچ كارێكی حه‌ج دروست نابێت مه‌گه‌ر له‌و مانگانه‌دا، له‌به‌ر فه‌رمایشتی خوا صلى الله عليه وسلم : ﴿الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ﴾ [البقرة:197] «كاتی حه‌ج چه‌ند مانگێكی دیاری كراوه». كه بریتیه له مانگی شه‌وال، وزولقه‌عده، وزولحیججه.
سه‌باره‌ت به میقاتی شوێنی حه‌ج وعومره: بریتیه له‌و سنورانه‌ى كه دروست نیه حاجی وعومره‌كار تێی په‌ڕێنێت مه‌گه‌ر به ئیحرامه‌وه، وه‌ك په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ ڕونی كردۆته‌وه، ئه‌وه‌تا ئیبن عه‌بباس رضي الله عنهما ئه‌ڵێ: «إِنَّ النَّبِيَّ ـ صلى الله عليه وسلم ـ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ، وَلِأَهْلِ الشَّأْمِ الْجُحْفَةَ، وَلِأَهْلِ نَجْدٍ قَرْنَ الْمَنَازِلِ، وَلِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ، هُنَّ لَهُنَّ، وَلِمَنْ أَتَى عَلَيْهِنَّ مِنْ غَيْرِهِنَّ، مِمَّنْ أَرَادَ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ، وَمَنْ كَانَ دُونَ ذَلِكَ فَمِنْ حَيْثُ أَنْشَأَ، حَتَّى أَهْلُ مَكَّةَ مِنْ مَكَّةَ» «په‌یامبه‌ر ـ صلى الله عليه وسلم ـ ته‌وقیتی كرد: زولحوله‌یفه بۆ خه‌ڵكی مه‌دینه‌یه، جوحفه‌ش بۆ خه‌ڵكی شام، قه‌ڕن ئه‌لمه‌نازلیش بۆ خه‌ڵكی نه‌جد، ویه‌له‌مله‌م بۆ خه‌ڵكی یه‌مه‌ن، ئه‌مانه میقاتن بۆ ئه‌وانه‌ى نیازی حه‌ج وعومره‌یان هه‌یه له خه‌ڵكی ئه‌و شوێنانه هه‌روه‌ها بۆ ئه‌و كه‌سانه‌شی به‌و شوێنانه‌دا دێن وخه‌ڵكی ئه‌وێ نین، كێش له‌وه نزیكتر بو ئه‌وا هه‌ر له شوێنی خۆی ئیحرام ده‌كات، خه‌ڵكی مه‌ككه‌ش هه‌ر له شوێنی خۆیان «مه‌ككه»ه‌وه ئیحرام ده‌كه‌ن»( 12). جا هه‌ر كه‌س ئه‌م میقاتانه‌ى تێپه‌ڕاند به بێ ئیحرام، واجبه له سه‌ری بگه‌ڕێته‌وه بۆی ئه‌گه‌ر كرا، ئه‌گه‌ریش نه‌كرا فیدیه‌ى له سه‌ره، ئه‌ویش شه‌كێكه له مه‌ككه سه‌ری ده‌بڕێت وبه سه‌ر هه‌ژارانی حه‌ره‌مدا دابه‌شی ده‌كات. ئه‌وه‌شی ماڵه‌كانی نزیكتر بو له میقاته‌كان ئه‌وا له شوێنی خۆیانه‌وه ئیحرام ده‌كه‌ن، له‌به‌ر فه‌رموده‌ى پێشو: «كێش له‌وه نزیكتر بو میقاته‌كه‌ى ئه‌و شوێنه‌یه ئیحرامی لێ ده‌كات».
=============
( 1) أخرجه مسلم (1349).
(2 ) أخرجه البخاري (1521)، ومسلم (1350).
(3 ) أخرجه مسلم (1337).
( 4) أخرجه أحمد (1/314)، وحسنه الألباني «الإرواء» (990). «ما يعرض له»: أي ما يطرأ ويحدث له.
(5 ) انظر: نيل الأوطار (4/337) [أخرجه بمعناه من طريق عبد الرحمن بن سابط عن أبي أمامة مرفوعًا: الدارميُّ (1826) والبيهقي (8752). وعنه مرسلًا ابن أبي شيبة (14665)، وفي سندهم ضعيفان: ليث بن سليم، وشريك بن عبد الله القاضي. وأخرجه عن علي مرفوعًا: الترمذي (812)، والبزار (863) وأعلاه. وفي سندهما ضعيفان هلال بن عبد الله مولى ربيعة، والحارث بن عبد الله الأعور. أما موقوفًا فأخرج ابن أبي شيبة (14670، 14671) عن عمر، ونسبه ابن كثيرُ (2/ 85) إلى أبي بكرٍ الإسماعيلي أيضًا، وصححه. وانظر: «التلخيص الحبير» (958) فرجح بطرقه أن يكون للحديث أصلٌ ثم وجهه، وكذا فعل الشوكانيٍ].
( 6) أخرجه مسلم (1336).
(7 ) أخرجه الشافعي في «مسنده» (743) ترتيب السندي [وعنده موقوف على ابن عباس]، والبيهقي (5/179) [هذا لفظه]. وصححه الشيخ الألباني في «الإرواء» (986).
( 8) أخرجه مسلم (1340).
( 9) متفق عليه: أخرجه البخاري (1862)، ومسلم (1341).
( 10) أخرجه أحمد (6/165)، وابن ماجه (2901)، والبيهقي (4/350)، وصححه الألباني في «الإرواء» (1185)، و«صحيح سنن ابن ماجه» (2362).
( 11) أخرجه أبو داود (1810)، والنسائي (5/111)، وابن ماجه (2904، 2905)، وأحمد (1/244)، وصححه الألباني «صحيح النسائي» (2473).
(12 ) متفق عليه: أخرجه البخاري (1524)، ومسلم (1181). وفي لفظ: «وَمُهَلُّ أَهْلِ الْعِرَاقِ مِنْ ذَاتِ عِرْقٍ».
