ناوی ئەم سورەتە نراوە بە (سورة النور) بە بەڵگەى : 

عن سعيدِ بنِ جُبَيرٍ، قال: ((سُئِلتُ عن المتلاعنَينِ -في إمرةِ مُصعَبٍ-: أيُفَرَّقُ بيْنهما؟ قال: فما دَرَيتُ ما أقولُ، فمضيتُ إلى منزلِ ابنِ عُمرَ بمكَّةَ، فقلتُ للغلامِ: استأذِنْ لي، قال: إنَّه قائِلٌ  ، فسَمِعَ صَوتي، قال ابنُ جُبَيرٍ؟ قلتُ: نعَمْ، قال: ادخُلْ، فواللهِ ما جاء بك هذه السَّاعةَ إلَّا حاجةٌ، فدخلتُ، فإذا هو مفترِشٌ بَرْذَعةً ، متوسِّدٌ وِسادةً حَشوُها ليفٌ، قلتُ: أبا عبدِ الرَّحمنِ، المتلاعِنانِ أيُفَرَّقُ بيْنهما؟ قال: سُبحانَ اللهِ، نعَمْ! إنَّ أوَّلَ مَن سأل عن ذلك فلانُ بنُ فلانٍ، قال: يا رسولَ اللهِ، أرأيتَ أنْ لو وجدَ أحدُنا امرأتَه على فاحشةٍ، كيف يَصنعُ؟ إنْ تكلَّمَ تكلَّمَ بأمرٍ عظيمٍ، وإنْ سكتَ سكتَ على مثلِ ذلك! قال: فسكَتَ النبيُّ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم فلم يُجِبْه، فلمَّا كان بعْدَ ذلك أتاهُ، فقال: إنَّ الذي سألْتُك عنه قد ابتُليتُ به! فأنزل الله عزَّ وجلَّ هؤلاء الآياتِ في سورة «النُّورِ»: وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ ... [النور: 6 - 9]، فتلاهُنَّ عليه، ووعَظَه وذَكَّره، وأخبَرَه أنَّ عذابَ الدُّنيا أهوَنُ مِن عذابِ الآخرةِ. قال: لا، والَّذي بعَثَك بالحَقِّ ما كذَبْتُ عليها. ثمَّ دعاها، فوعَظها وذكَّرَها، وأخبَرَها أنَّ عذابَ الدُّنيا أهوَنُ مِن عذابِ الآخرةِ. قالت: لا، والَّذي بعَثَك بالحَقِّ إنَّه لكاذِبٌ. فبدأ بالرجُلِ، فشَهِدَ أربَعَ شهاداتٍ باللهِ إنَّه لَمِنَ الصادقينَ، والخامِسةُ أنَّ لعنةَ اللهِ عليه إنْ كان مِن الكاذبينَ، ثمَّ ثنَّى بالمرأةِ، فشَهِدَت أربعَ شهاداتٍ باللهِ إنَّه لَمِنَ الكاذبينَ، والخامِسةُ أنَّ غَضَبَ اللهِ عليها إنْ كان من الصَّادقينَ، ثمَّ فَرَّق بيْنهما))

واتە : (سعید كوڕی جبیر) ده‌ڵێ: له‌كاتێكدا كه‌ (مصعب) میر بوو پرسیارم لێكرا ده‌رباره‌ی ئه‌و پیاوو ژنه‌ی كه‌ (لعّان) ده‌كه‌ن، ئایا جیا ده‌كرێنه‌وه‌ له‌یه‌ك؟ نه‌م ده‌زانی چ وه‌ڵامێك بده‌مه‌وه‌. چووم بۆ ماڵی (ابن عمر) (خوای لێ ڕازی بێت) له‌ مه‌ككه‌ و به‌خزمه‌تكاره‌كه‌یم وت: مۆڵه‌تم بۆ وه‌ربگره‌، وتی: خه‌وتوووه‌، (ابن عمر) له‌ ژووره‌وه‌ گوێی له‌ده‌نگم بوو، وتی: ئه‌وه‌ (ابن جبیر)ه‌؟ وتم: به‌ڵێ، وتی: وه‌ره‌ ژووره‌وه‌، سوێندبێ له‌م كاته‌دا پێویستیه‌ك تۆی هێناوه‌.. (سعید) ده‌ڵێ: چوومه‌ ژووره‌وه‌، له‌سه‌ر سه‌رجلی وڵاغێك دانیشتبوو، پشتیه‌كی پڕ له‌ ریشووی دارخورمای له‌ژێر شاندابوو.. وتم: (ابو عبدالرحمن) ئایا ژن و پیاوێك (لعان) چوو به‌ به‌ینیاندا جیا ده‌كرێنه‌وه‌؟ وتی: (سبحان الله) به‌ڵێ، له‌ڕاستیشدا یه‌كه‌م كه‌سیش ئه‌و پرسیاره‌ی له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا كرد (صلی الله عليه وسلم) فڵانی كوڕی فڵان بوو پێی وت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله عليه وسلم): تۆچی ده‌فه‌رموویت ئه‌گه‌ر یه‌كێكمان ژنه‌كه‌ی خۆی له‌حاڵه‌تی فاحیشه‌دا بینی چی بكات؟ ئه‌گه‌ر قسه‌ ده‌كات باس له‌ شتێكی زۆر گه‌وره‌ ده‌كات، ئه‌گه‌ر بێده‌نگیش بێت له‌ شتێكی گه‌روه‌ بێده‌نگ بووه‌. پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) بێده‌نگ بوو، وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه‌.دوای ئه‌وه‌ی بابای (پرسیاركه‌ر) هاته‌وه‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) و عه‌رزی كرد: قوربان ئه‌و پرسیاره‌ی كه‌ پێشتر عه‌رزم كردی تووشی خۆم بووه‌، ئیتر خوای گه‌وره‌ ئه‌م چه‌ند ئایه‌ته‌ی له‌سوره‌تی (النور) نارده‌خواره‌وه‌ [ وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ ..] پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) ئایه‌ته‌كانی به‌سه‌ردا خوێنده‌وه‌، ترسی خودا و باسی قیامه‌تی بیر خسته‌وه‌، پێشی فه‌رموو: (كه‌سزای دنیا گه‌لێك سوكتره‌ له‌ سزای قیامه‌ت) كابرا وتی: سوێند به‌و كه‌سه‌ی تۆی به‌حه‌ق ناردووه‌، بوختانم بۆ نه‌كردووه‌. پاشان پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) هاوسه‌ره‌كه‌شی بانگكرد، به‌هه‌مان شێوه‌ ترسی خودا و باسی قیامه‌تی بیر خسته‌وه‌، به‌ویشی فه‌رموو: (سزای دنیا گه‌لێ سوكتره‌ له‌ سزای قیامه‌ت). ژنه‌كه‌ وتی: نه‌خێر، سوێندم به‌و كه‌سه‌ی تۆی به‌ حه‌ق ناردووه‌، ئه‌و پیاوه‌م درۆ ده‌كات. ئینجا پێغه‌مبه‌ر (صلی الله عليه وسلم) له‌كابراوه‌ ده‌ستی پێكرد، ئه‌ویش چوار جار سوێندی خواردكه‌ خۆی له‌ڕاستگۆیانه‌، له‌سوێندی پێنجه‌میشدا وتی: نه‌فره‌تی خوام لێبێ ئه‌گه‌ر درۆزن بم. پاشان ژنه‌كه‌ چوار جار سوێندی خوارد. كه‌ پیاوه‌كه‌ی له‌ درۆزنانه‌، له‌سوێندی پێنجه‌میشدا وتی: خه‌شم و قینی خوام له‌سه‌ربێت ئه‌گه‌ر ئه‌و مێرده‌م له‌ڕاستگۆیان بێت. ئیتر پاش ئه‌م سوێند و نه‌فره‌ته‌ جیای كردنه‌وه‌ له‌یه‌ك.

ڕونکردنەوەی مەکی ومەدەنی:
سورەتى نور سورەتێکى مەدەنیە (1) زیاتر لە زانایەک کۆدەنگی لەم بارەیەوە نەقڵ کردوە (2) .

لەگرنگترین ئامانج ومەبەستەکانی ئەم سورەتە:
باسکردنی ئەحکامەکانی داوێن پاکی و خۆداپۆشین(3) .

بابەتەکانی سورەتەکە:
لەگرنگترین ئەو بابەتانەی کە ئەم سورەتە لەخۆی گرتووە:
1- یەکلا کردنەوەی ئەوەی واجبە ملکەچ بوون بۆ ئەو ئەحکام وئادابانەی کەلەم سورەتەدا هاتووە .
2- ڕوونکردنەوەی سزا وحەدی زینا .
3- ڕوونکردنەوەی عقوبەی ئەوانەی تاوانی زینا دەدەنە پاڵ کەسانی دوێن پاک.
4- حوکمی تۆمەتبار کردنی خێزان بەزینا ، ودانانی لیعان وەک چارەسەر بۆی.
5- باسکردنی بەسەرهاتی بوختان کردن بۆ دایکی ئیمانداران عائیشە ڕەزاى خواى لێ بێ.
6- باسکردنی ئادابەکانی داوا کردنی مۆڵەتی چوونە ژوورەوە و ،  واجبی داپۆشینی چاو وپاراستنی داوێن .
7- ڕێگری کردن لەئافرەتان لەوەی جوانیان دەرخەن تەنها بۆ ئەو کەسانە نەبێت کەخودا جودای کردوونەتەوە.
8- فەرمان کردن به پیاوى بێ ژن و ئافره‌تى بێ مێرد، ئیتر ئه‌گه‌ر كچ بێت یان بێوه‌ژن بە هاوسەرگیرى .
9- قسەکردن لەسەر تواناکانی خودا لەکەون وبوونەوەردا.
10- بەخراپە باسکردنی کەسانی مونافیق ودوو ڕوو ، وئاماژەدان بەخراپیان.
11- پەیماندان بەباوەڕداران بەوەی جێگیر دەکرێن لەسەر ئەرزدا ودین سەر دەکەوێت ودوای ترس ئارام وئەمین دەبن.
12- ڕوونکردنەوەی سیفەتی باوەڕداری ڕاستگۆ .

(1) بڕوانە : ((تفسير ابن جرير)) (17/136)، ((الوسيط)) للواحدي (3/302)، ((تفسير الزمخشري)) (3/208).
(2) ممَّن نقَل الإجماعَ على ذلك: ابنُ الجوزي، والقرطبيُّ، وأبو حيان، والفيروزابادي، والبِقَاعيُّ. يُنظر: ((تفسير ابن الجوزي)) (3/275)، ((تفسير القرطبي)) (12/158)، ((تفسير أبي حيان)) (8/5)، ((بصائر ذوي التمييز)) للفيروزابادي (1/334)، ((مصاعد النظر)) للبقاعي (2/309).
(3) بڕوانە :  ((تفسير القرطبي)) (12/158).