گومانی تێدا نی یە قورئان خوێندن یەکێکی ترە لەعیبادەتە هەرە باشەکان ، هۆکارێکە بۆ نزیک بوونەوە لەخوای پەروەردگار ؛ بەتایبەت لەمانگی ڕەمەزاندا ئەو مانگە کەقورئان تیایدا دابەزیوە وکردەوەی چاکە تیایدا چەندان قات خێری زیاترە.
یەکەم : ڕەمەزان مانگی دابەزینی قورئان :
خوای پەروەردگار لەمانگی ڕەمەزاندا قورئانی دابەزاندووە ، هەروەک لەم ئایەتە پیرۆزەدا ئاماژەی پێداوە و فەرموویەتی: {شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ} [البقرة: 185].
واته: مانگی ڕه‌مه‌زان ئه‌و مانگه‌یه كه خوای گه‌وره قورئانی پیرۆزی تیادا نارده خواره‌وه ، ئه‌م قورئانه هیدایه‌ته بۆ هه‌موو خه‌ڵكی ، وه ڕوونكه‌ره‌وه‌ی ئه‌و هیدایه‌ته‌یه وه فورقانیش ئه‌وه‌ی كه جیاكاری ئه‌كاته نێوان حه‌ق و باتڵ هه‌مووی روونكراوه‌ته‌وه‌و درێژ كراوه‌ته‌وه.
( ابن كثير )ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەڵێت: (يمدح تعالى شهر الصيام من بين سائر الشهور بأن اختاره من بينهن لإنزال القرآن العظيم)(1)
واتە: خوای تەعالا وەسف ومەدحی مانگی ڕەمەزانی کردووە لەنێو هەموو مانگەکاندا بەوەی هەڵیبژاردووە بۆ دابەزاندنی قورئان .
وەدابەزاندنی قورئان لەو شەوە موبارەکەدا بوو کەخێرتر وباشترە لەهەزار مانگ ، هەروەک خوای تەعالا لەم ئایەتە پیرۆزەدا ئاماژەی پێداوە وفەرموویەتی: {إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ}[الدخان:3].
واته: ئێمه ئه‌م قورئانه پیرۆزه‌مان له شه‌وێكی پیرۆزدا دابه‌زاندووه كه شه‌وی قه‌دره، كه خوای گه‌وره هه‌موو قورئانی له شه‌وی قه‌دردا له (لوح المحوظ)ه وه دابه‌زاندووه بۆ ئاسمانی دونیا بۆ (بیت العزة) وه له‌وێشه‌وه له ماوه‌ی بیست و سێساڵدا بۆ سه‌ر سینگی پێغه‌مبه‌ری خوا - صلی الله علیه وسلم - دایبه‌زاندووه .
وەهەروەها فەرموویەتی: {إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ} [القدر:3].
ئێمه ئه‌و قورئانه پیرۆزه‌مان دابه‌زاندۆته خواره‌وه له شه‌وی قه‌دردا، (كه ده‌كه‌وێته ده شه‌وی كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زانه‌وه) تۆ چوزانی ئه‌م شه‌وی قه‌دره چ شه‌وێكی پیرۆزو گه‌وره‌و پڕ خێرو به‌ره‌كه‌ته ، ئه‌م شه‌وی قه‌دره عیباده‌ت كردن و خواپه‌رستی تێیدا ئه‌جرو پاداشتی زیاتره له هه‌زار مانگ .
به‌ڵام به مه‌رجێك عیباده‌ت بێت وه‌كو دوعاو پاڕانه‌وه‌و نوێژو قورئان خوێندن و زیكری خوای گه‌وره، نه‌ك به شتی دونیایی كاته‌كه به‌سه‌ر ببرێت و چاوه‌ڕێ بیت كه خێری زیاتر له هه‌زار مانگت ده‌ست بكه‌وێ، ئه‌وه هه‌ڵه‌یه.
دووەم : ڕۆژوو وقورئان پێکەوە شەفاعەت بۆ عەبد دەکەن لەڕۆژی دوایی دا :
خوێندنی قورئان لەگەڵ ڕۆژوو گرتندا خێرێکی زۆریان تێدایه ، بەشێوەیەک شەفاعەت بۆ عەبد دەکەن لەڕۆژی دوایی دا .
عبد اللەی کوڕی عەمر رضي الله عنهما گێڕاویەتیەوەو دەڵێت: پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووی: (الصيام والقرآن يشفعان للعبد يوم القيامة، يقول الصيام: أي ربِّ, منعته الطعام والشهوات بالنَّهار فشفعني فيه، ويقول القرآن: منعته النوم بالليل فشفعني فيه، قال: فيشفعان)(2).
واتە: ڕۆژوو وقورئان شەفاعەت بۆ عەبد دەکەن ، ڕۆژوو دەڵێت: خودایە من بەڕۆژ ڕێگریم لێ کرد لەخواردن وئارەزوو شەفاعەتەکەم لەبارەی ئەوەوە قەبوڵ بفەرموو ، و قورئان دەڵێت: خودایە من بەشەو ڕێگریم لێ کرد لەنوستن و شەفاعەتەکەم لەبارەی ئەوەوە قەبوڵ بفەرموو ، ودەبنە شەفاعەت کاری .
وە مەبەست لەبڕگەی: ((فيشفعان)): واتە: خودا شەفاعەتەکەیان قەبوڵ دەکات ودەیخاتە بەهەشتەوە .
سێیەم : زۆر خوێندنی قورئان وەک چاو کردن لەپێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم:
پێویستە کەسی موسوڵمان لەم مانگەدا کاتەکانی بەهەل بزانێت وزۆر قورئانی تێدا بخوێنێت ؛ چونکە زۆر قورئان خوێندن تایبەتمەندی خۆی هەیە ، لەبەر ئەوەی جبریل -عليه السلام- لەڕەمەزانی هەموو ساڵێکدا دەهاتە لای پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- وقورئانی پێ دوو بارە دەکردەوە وکاتێ ئەو ساڵە هات کەتیایدا وەفاتی کرد دوو جار قورئانی پێ خوێندەوە.
ئەبو هورەیرە رضي الله عنه گێڕاویەتیەوەو دەڵێت: پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم فەرمووی: ((كان يعرض على النَّبي صلى الله عليه وسلم القرآن كل عام مرة، فعرض عليه مرتين في العام الذي قبض..))(3).
واتە: لەڕەمەزانی هەموو ساڵێکدا جبریل -عليه السلام- دەهاتە لای پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- و جارێک قورئانی پێ دوو بارە دەکردەوە وکاتێ ئەو ساڵە هات کەتیایدا وەفاتی کرد دوو جار قورئانی پێ خوێندەوە.
وە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم زۆر چوست وچالاک بوو لەمانگی ڕەمەزاندا ، ویەکێک لەو شتانەی کەزۆر گرنگی پێ دەدا لەڕەمەزاندا قورئان بوو .
عبداللەی کوڕی عەباس خوا لێیان ڕازی بێت گێڕاویەتیەوە ودەڵێت : ((كان النَّبي صلى الله عليه وسلم أجود الناس بالخير، وأجود ما يكون في شهر رمضان؛ لأن جبريل كان يلقاه في كل ليلة في شهر رمضان حتى ينسلخ، يعرض عليه رسول الله صلى الله عليه وسلم القرآن، فإذا لقيه جبريل كان أجود بالخير من الريح المرسلة))(4).
واتە : پێغەمبەری خوا ﷺ لەهەموو کەس سەخی تر بوو ، و کاتێ لەڕەمەزاندا جبریل دەهات بۆ لای زۆر سەخی تر دەبوو ، و جبریل هەموو شەوێک قورئانی پێ دوو بارە دەکردەوە ، وە پێغەمبەری خوا ﷺ زۆر لە با خێرا تر بوو لە خێرکردندا .
(النووي) ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەڵێت: (وفي هذا الحديث فوائد منها: بيان عظم جوده صلى الله عليه وسلم, ومنها استحباب إكثار الجود في رمضان, ومنها زيادة الجود والخير عند ملاقاة الصالحين, وعقب فراقهم؛ للتأثر بلقائهم, ومنها استحباب مدارسة القرآن)(5).
واتە: لەم فەرموودەیەدا چەند سودێک هەیه لەوانە:
ڕوونکردنەوەی زیاد سەخی بوونی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ، ولەوانە زیاتر سەخی بوون وخێر کردن لەکاتی گەیشتن بەکەسانی چاک ، ودوای لێ جودا بوونەوەیان ، ئەوەش وەک کاریگەر بوون بەدیداریان ، وەهەروەها لەوانە باشی وچاکی خوێندنەوە و ورد بوونەوە لەقورئان .
وە (ابن حجر) ڕەحمەتی خوای لێ بێت دەڵێت: (الحكمة فيه أن مدارسة القرآن تجدد له العهد بمزيد غنى النفس، والغنى سبب الجود)(6).
واتە: حیکمەتەکەی ئەوەیه موڕاجەعە وخوێندنی قورئان پەیامی بۆ تازە دەکاتەوە بەوەی دەروونی دەوڵەمەند بێت ، ودەوڵەمەندیش هۆکاری سەخی بوونە .
بۆیە باشترین شت کەکەسی ڕۆژووەوان خۆی پێوە سەرقاڵ کات خوێندنەوەی قورئانە ، وورد بوونەوەیە لەماناکانی ، ئەوەش وەک چاو کردن لەپێغەمبەری ئازیز وخۆشەویست صلى الله عليه وسلم.
(1) ((تفسير القرآن)) لابن كثير (1/501).
(2) رواه أحمد (2/174) (6626)، والطبراني كما في ((مجمع الزوائد)) للهيثمي (3/184).
قال المنذري في ((الترغيب والترهيب)) (2/107): رجاله محتج بهم في الصحيح، وقال الهيثمي: رجال الطبراني رجال الصحيح، وقال البوصيري في ((إتحاف الخيرة المهرة)) (3/66): في سنده ابن لهيعة، [وروي] بسند رجاله رجال الصحيح، [وروي أيضاً] بإسناد حسن، وصححه السيوطي في ((الجامع الصغير)) (5203)، والألباني في ((صحيح الجامع)) (3882)، وصحح إسناده أحمد شاكر في تحقيق ((مسند أحمد)) (10/118).
(3) رواه البخاري (4998).
(4) رواه البخاري (4997)، ومسلم (2308).
(5) ((شرح صحيح مسلم)) للنووي (15/69).
(6) ((فتح الباري)) لابن حجر (1/31).
