بەشی یەكەم :  سوجدەی قورئان خوێندن
بەروار: 2022/09/16سەردارن: 6558نوسەر: دامەزراوەى (الدُّرر السَّنية) ، وەرگێڕانی : ستافی ماڵپەڕى بەهەشت

یەكەم: مەشروعیەتی سوجدەی قورئان خوێندن
سوجدەی قورئان خوێندن كارێكی شەرعی و رێگەپێدراوە و هەریەك لە پێشەوایان: قورتوبی و نەوەوی و ابن تیمیە و ابن حجر و هەیتەمی و صەنعانی و نەفراوی یەكدەنگیان لەسەری هێناوە.

دووەم: حوكمی سوجدەی قورئان خوێندن
سوجدەی قورئان خوێندن سوننەتە بۆ هەریەك لە قورئان خوێن و گوێگر  وئەمەش مەزهەبی زۆرینەیە: شافعیەكان و حەنبەلیەكان و مالیكیەكان  و وتەی داودی زاهیری و كۆمەڵێكیشە لە سەلەف.

تێبینی : بەڵام ئەو كەسەی كە قورئانەكەی بەرگوێ‌ دەكەوێت و خۆی گوێی بۆ شل ناكات، ئەوا زانایان راجیاوازن لەسەری و مالیكیەكان و حەنبەلیەكان و لەوەجهێكیشدا لای شافعیەكان دەڵێن: بۆ ئەو كەسە سوننەت نییە. و شافعیەكانیش دەڵێن: بۆ ئەویش سووننەتە بەڵام زۆر جەختی لەسەر نەكراوە. و حەنەفیەكانیش دەڵێن: لەسەر گوێگر واجبە سوجدە ببات ئیتر مەبەستی گوێگرتنی بێت یان نا.
وە مالیكیەكان لەنێو خۆیانیشدا راجیاوازن لەسەر ئەوەی كە سوننەتە یان چاكە.

سێ یەم: سوجدەی قورئان خوێندن لە كاتە نەهی لێ كراوەكان
زانایان لەو بارەیەوە راجیاوازن و دوو بۆچوونیان هەیە:
بۆچوونی یەكەم: دروست نییە سوجدەی قورئان خوێندن ببرێت لە كاتە نەهی لێ كراوەكان و ئەمەش مەزهەبی زۆرینەیە: حەنەفیەكان و مالیكیەكان و حەنبەلیەكان.
بۆچوونی دووەم: سوجدەی قورئان خوێندن لە هەموو كاتێكدا دروستە تەنانەت ئەگەر لەو كاتانەش بێت كە نەهی لێكراوە نوێژیان تێدا بكرێت, وئەمەش مەزهەبی شافعیەكان و ریوایەتێكە لە ئەحمەدەوە و وتەی پەسەندكراوی ابن تیمیە وصەنعانی وشەوكانی و ابن باز وابن عوسەیمینە.

چوارەم: ژمارەی سوجدەكانی قورئان
لە قورئاندا لە پازدە سوجدە زیاتر نییە و ابن حەزم یەكدەنگی لەسەر ئەمە هێناوە.

پێنجەم: ئەو شوێنانەی كە بەیەكدەنگی شوێنی سوجدەن لەنێو قورئان
زانایان یەكدەنگن لەسەر دە سوجدە كە سوجدەیان تێدا دەبرێت و ئەمانەی خوارەوەن:
1.    سورة الأعراف الآية (206)
2.    سورة الرعد الآية (15)
3.    سورة النحل الآية (49-50)
4.    سورة الإسراء الآية (107- 109)
5.    سورة مريم الآية (58)
6.    سورة الحج الآية (18)
7.    سورة الفرقان الآية (60)
8.    سورة النمل الآية (26)
9.    سورة الم السجدة الآية (15)
10.    سورة الفصلت الآية (37-38)

هەریەك لە پێشەوا ابن حەزم و ابن حجر و ابن قدامە یەكدەنگیان لەسەر ئەمە باس كردووە.
وە پێشەوا ابن كەسیر یەكدەنگی هێناوە لەسەر سوجدەی سورەتی الاعراف و سوجدەی سورەتی مریم.
وە پێشەوا نەوەوی یەكدەنگی هێناوە لەسەر سوجدەی یەكەمی سورەتی الحج.
هەروەها ابن بەتتاڵ یەكدەنگی هێناوە لەسەر سوجدەی سورەتی الحج.

شەشەم: سوجدەی دووەمی سورەتی (الحج)
یەكێكی تر لە شوێنەكانی سوجدەی قورئان خوێندن بریتیە لە سوجدەی سورەتی الحج ئایەتی (77) و ئەمەش مەزهەبی شافعیەكان و حەنبەلیەكان و وتەی ابن حبیب و ابن وهب لەمالیكیەكان و وتەی كۆمەڵێكیشە لە سەلەف و وتەی پەسەندكراوی ابن المونزیر وابن تیمیە وشەوكانی و ابن عوسەیمینە.

حەوتەم: سوجدەی سورەتی (ص)
یەكێكی تر لە شوێنەكانی سوجدەی قورئان خوێندن بریتیە لە سوجدەی سورەتی (ص) ئایەتی (24) و ئەمەش مەزهەبی حەنەفیەكان و مالیكیەكان و وتەی هەندێ‌ لە شافعیەكان و ریوایەتێكیشە لە ئەحمەدەوە وتەی كۆمەڵێكە لە سەلەف و وتەی پەسەندكراوی ابن المونزیر و ابن حەزم و ابن باز وابن عوسەیمینە.

هەشتەم: سوجدەكانی نێو سورەتەكانی (النجم ، والإنشقاق ، والعلق)
یەكێكی تر لە شوێنەكانی سوجدەی قورئان خوێندن بریتیە لە سوجدەی سورەتی النجم ئایەتی (62) و لە سورەتی الإنشقاق ئایەتی (20-21) و لە سورەتی العلق ئایەتی (19) و ئەمەش مەزهەبی زۆرینەیە: حەنەفیەكان و شافعیەكان وحەنبەلیەكان و ریوایەتێكیشە لە مالیكەوە و وتەی كۆمەڵێكە لە سەلەف و وتەی پەسەندكراوی ابن حەزمیشە.

نۆیەم: شێوازی بردنی سوجدەی قورئان خوێندن لە نوێژدا
1. الله أكبر كردن بۆ دابەزین و بەرزبوونەوە
تەكبیرە دەكرێت بۆ سوجدەی قورئان خوێندن لەناو نوێژدا بۆ دابەزین و بەرزبوونەوە و ئەمەش بەیەكدەنگی هەرچوار مەزهەبە فیقهیەكە.
2. دەست بەرزكردنەوە لەكاتی تەكبیرەدا بۆ سوجدەی قورئان خوێندن
دەست بەرزكردنەوە مەشروع نییە لەكاتی بردنی ئەو سوجدەیەدا وئەمەش مەزهەبی زۆرینەیە: حەنەفیەكان و مالیكەكان وشافعیەكان وریوایەتێكیشە لە حەنبەلیەكانەوە.

دەیەم: شێوازی بردنی سوجدەی قورئان خوێندن لە دەرەوەی نـوێژ
1.    دەست نوێژ بۆ سوجدەی تیلاوە
زانایان راجیاوازن سەبارەت بە بوونی دەستنوێژ وپاكێتی بۆ سوجدەی تیلاوە ودوو بۆچوونیان هەیە:
بۆچوونی یەكەم: دەست نوێژ مەرجە بۆ سوجدەی تیلاوە و بەبێ ئەوە صەحیح نییە و ئەمەش بەیەكدەنگی هەرچوار مەزهەبە فیقهیەكە.
بۆچوونی دووەم: دەست نوێژ مەرج نییە بۆ سوجدەی تیلاوە و ئەمەش وتەی هەندێ‌ لە سەلەف و وتەی پەسەندكراوی بوخاری و ابن حەزم وابن تیمیە وصەنعانی وشەوكانی وابن بازە.
2. تەكبیرە كردن بۆ دابەزین و بەرزبوونەوە بۆ سوجدەی تیلاوە لە دەرەوەی نوێژ
زانایان لەم بارەیەوە راجیاوازن بۆ چەندین بۆچوون كە بەهێزترینیان دووانە:
 بۆچوونی یەكەم: تەكبیرە كردن سووننەتە بۆ دابەزین و بەرزبوونەوە لە دەرەوەی نوێژ و ئەمەش بەیەكدەنگی هەرچوار مەزهەبە فیقهیەكە.
بۆچوونی دووەم: تەنها تەكبیرە بۆ دابەزین دەكات و بۆ بەرزبوونەوە نایكات وئەمەش ریوایەتێكە لە ئەبی حەنیفەوە و وتەی پەسەندكراوی هەندێ‌ لە حەنبەلیەكان وابن باز وابن عوسەیمینە.
3. ئەوەی دەیڵێت لە سوجدەكەدا
ئەوەی لە سوجدەی نوێژدا دەیڵێت هەر ئەوەش دەڵێت لە سوجدەی تیلاوەدا لە تەسبیح و دوعا و ئەمەش بەیەكدەنگی هەرچوار مەزهەبە فیقهیەكە.
4. حوكمی سەلامدانەوە لە سوجدەی تیلاوە
سەلامدانەوە مەشروع نییە لە سوجدەی تیلاوە وئەمەش مەزهەبی حەنەفیەكان و مالیكیەكان و وتەیەكیشە لای شافعیەكان و ریوایەتێكشە لە ئەحمەدەوە وبەگشتی سەلەف لەسەر ئەمەن و وتەی پەسەندكراوی ابن تیمیە وابن باز و ابن عوسەیمینە.