چیرۆكه‌كانى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم)
و په‌ندو ئامۆژگارى وه‌رگرتن لێیان
چیرۆكى چوارده‌یه‌م:
عنَْ أَبِي مُوسَى الْأَشْعَرِيّ (رضي الله عنه) أَتَى النَّبِىُّ (صلى الله عليه وسلم) أَعْرَابِيًّا فَأَكْرَمَهُ فَقَالَ لهُ: ائِْتنَا، فَأَتَاهُ: فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَسَلَّمَ) سَلْ حَاجَتَك، فَقَالَ: ناقَة بِرَحْلِهَا، وَأَعْنزاً يَحْلِبُهَا أَهْلِى! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَسَلَّمَ) أَعَجَزْتُمْ أَنْ تَكُونُوا مِثْلَ عَجُوز بَنِي إِسْرَائِيل، فَقَالَ الصَّحَابَة: يَا رَسُول اللَّه وَ مَا عَجُوز بَنِي إِسْرَائِيل؟ قَالَ: إنّ مُوسى(عَلَيْهِمْ اَلصَّلاةُ وَالسَّلام) لمَّا سارَ بِبَني إِسْرَائِيل مِنْ مِصْر، ضَلُّوا الطَّرِيق، فَقَالَ: مَا هَذَا؟ فَقَالَ: عُلَمَاؤهُم: نَحْنُ نُحَدِّثُكَ، إِنّ يُوسُفَ (عَلَيْهِمْ اَلصَّلاةُ وَالسَّلام) لمَّا حَضَرَهُ الْمَوْتن أَخَذَ عَلَيْنَا مَوْثِقاً مِنَ الله أَنْ لاَ نَخْرُج مِنْ مِصْرَ حَتَى نَنْقُلَ عظَامَهُ مَعَنَا، قَالَ: فَمَنْ يَعْلَمُ مَوْضِعَ قَبْرَه؟ قَالوا: مَا نَدْرِي أَيِنَ قَبْرُ يُوسُفَ (عَلَيْهِمْ اَلصَّلاةُ وَالسَّلام)، إَلاَ عَجُوزٌ مَنْ بَني إِسْرَائيل، فَبَعَث إَلَيْهَا، فَأتَتْه، فَقَالَ: دُلُّوني عَلَى قَبْر يُوسُف (عَلَيْهِمْ اَلصَّلاةُ وَالسَّلام)، قَالَتْ: لا وَالله لا أَفَعَل حَتَى تُعْطِيني حُكْمِي، قَالَ: وَ مَا حُكْمُك؟ قَالَتْ: أَكُونُ مَعَك في الجنّة، فَكَرهَ أَنْ يُعْطِيهَا ذَلك، فَأوْحَى الله إلِيْه أَنْ أعْطهَا حُكْمَها، فَانْطَلَقَتْ بِهن إَلى بُحَيْرة مَوْضِعَ مُسْتَنْقَعِ مَاَءٍ، فَقَالَتْ: أَنْضِبُوا هَذَا الماءَ فَأنضبُوا، قَالَتْ: احْفُروا وَ اسْتَخْرجوا عِظَام يُوسُف (عَلَيْهِمْ اَلصَّلاةُ وَالسَّلام) فَلَمَا أَقَلُّوهَا إَلى الأرْض، إَذَا الطريِقُ مِثْلُ ضَوْءِ النَّهار . (صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُويَعْلى وَالْحاكم وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي السِلسِلةالصَحِيحَة (313). واته:هاوه‌ڵى خۆشه‌ویست (أَبِي مُوسَى الْأَشْعَرِيّ(رضي الله عنه) ده‌فه‌رمووێت: پیاوێكى گوندنشین هات بۆلاى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) وه ڕێزى لێگرت و پاشان فه‌رمووی: وه‌ره بۆلامان؟ پیاوه‌كه‌ش هات بۆلاى، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) فه‌رمووى: داوابكه چیت پێویسته؟ پیاوه گوندنشینه‌كه‌ش ووتى: ووشتریكم پێویسته به باره‌وه، وه شیریشى هه‌بێت بۆماڵ ومنداڵم، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) فه‌رمووى: سه‌یرم لێ دێت (به‌لامه‌وه سه‌یره) ناتوانن وه‌كو به‌سه‌ر هاتى ئه‌و پیره‌ژنه‌ى به‌نى ئیسرائیل بكه‌ن، هاوه‌ڵه‌كانیش فه‌رموویان: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم) ئه‌و پیره‌ژنه‌ى به‌نى ئیسرائیل چییه؟ ئه‌ویش فه‌رمووى: كاتێك موسا (عليه السلام) له‌گه‌ڵ ئوممه‌ته‌كه‌ى ده‌رچوون وڕۆیشتنه‌ده‌ر(شه‌و ڕه‌وى پێكردن) له‌ميصر، ڕێگه‌كه‌یان لێ تێك چوو لێیان وون بوو)، ووترا: ئه‌مه‌چییه؟ ئینجا زاناكانیان ووتیان: ئێمه پێتان ده‌ڵێین، له‌كاتێكدا پێغه‌مبه‌ر یوسف (عليه السلام) له‌كاتى نزیك بوونه‌وه‌ى مردنیدا، په‌یمان و وه‌عدى له باو باپیرانمان وه‌رگرت كه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له ميصر نه‌چنه‌ده‌ر تاكو ئێسكانه‌كانى (لاشه‌كه‌ى) یوسف (عليه السلام) له‌گه‌ڵ خۆیان نه‌به‌نه‌ده‌ر، فه‌رمووى: كێ شوێنى قه‌بره‌كه‌ى یوسف (عليه السلام) ده‌زانێت؟ ووترا: نازانین قه‌بره‌كه‌ى له كوێدایه، جگه له پیره‌پیاوێكى به‌نى ئیسرائیلى، ئینجا موسا (عليه السلام) ناردی به‌شوێن پیره‌پیاوه‌كه‌دا ئه‌ویش هات، پێى فه‌رموو: پێمان بڵێ قه‌برى یوسف (عليه السلام) له‌كوێیه؟ پیره‌پیاوه كه‌ش ووتى: نا به‌خوا پێتان ناڵێم تاكو ئه‌وه‌ى ده‌مه‌وێت پێم نه‌ده‌ن، ئه‌ویش پێى فه‌رموو: حه‌قى تۆچییه‌و داواى چى ده‌كه‌یت؟ پیره‌ژنه‌كه‌ش ووتى: له‌گه‌ڵتابم له به‌هه‌شتدا! پێغه‌مبه‌ر موسا (عليه السلام) پێى ناخۆش بوو ئه‌و حه‌قه‌ى پێ بدات، چونكه ئه‌و داواكارییه له ده‌سه‌ڵاتى ئه‌ودانییه، خواى گه‌وره وه‌حى بۆ موسا (عليه السلام) نارد كه حه‌قى خۆى پێ بدات، ئینجا پیره‌پیاوه‌كه‌ش كه‌وته‌ڕێ بۆ ئه‌وه‌ى شوێنى قه‌بره‌كه‌یان پێ بڵێت، تاكو گه‌یشته ده‌ریاچه‌یه‌ك گۆمێك ئاوى تێدا ڕاوه‌ستابوو، پیره‌ژنه‌كه ووتى: ئێره هه‌ڵ بكه‌نن و ده‌رى بكه‌ن، ئه‌وانیش هه‌ڵیانكه‌ندو ئێسكانه‌كانى (لاشه‌كه‌ى) یوسف (عليه السلام) ده‌ركه‌وت و لاشه‌كه‌یان هه‌ڵگرت و له‌سه‌ر زه‌وى دایان ناو به‌رزیان كرده‌وه، پاشان ڕێگه‌و بان وه‌ك ڕۆژى لێهات و ڕوناك بووه‌وه .
چه‌ند سوودو ئامۆژگارییه‌ك له‌م چیرۆكه‌دا.
(1) ڕودانى موعجزه‌ى پێغه‌مبه‌ر یوسف (عليه السلام) به‌وه‌ى كه ئوممه‌ته‌كه‌ى له‌دواى خۆى لاشه‌كه‌ى به‌جێ ده‌هێڵن، بۆیه فه‌رمانى كرد به‌وه‌ى كه هه‌ركات ميصریان به‌جێهێشت و چوون بۆ شام، ئه‌وا لاشه‌ى پیرۆزى ئه‌میش له‌گه‌ڵ خۆیان ببه‌ن، بۆئه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ باوك و باپیرانیدا بنێژرێت .
(2) ڕودانى موعجزه‌ى پێغه‌مبه‌ر یوسف (عليه السلام) له‌دواى مردنى به‌وه‌ى كه ئوممه‌ته‌كه‌ى به‌جێیانهێشت ڕێگه‌یان لێ تێك چوو وه به‌ده‌ركه‌وتنى لاشه پیرۆزه‌كه‌ى ڕێگاكه‌یان بۆڕوون بۆوه .
(3) پێویسته مرۆڤى باوه‌ڕدار له‌كاتى نزیك بوونه‌وه‌ى مردنیدا وه‌سیه‌ت بكات بۆ منداڵ وخێزان و كه‌س وكارى، به‌وه‌ى كه مافى كێى لایه یان كێ مافى لایه‌تى و..هتد.
(4) پێویسته كه‌س و كارى مردوو وه‌سیه‌تى مردوو جێبه‌جێبكه‌ن، ئه‌گه‌ر وه‌سیه‌ته‌كه شه‌رعى بوو (واته: تاوان وهه‌ڵه‌و گوناهكارى وبیدعه و گیروگرفتى تێدانه‌بوو، وه ئه‌گه‌ر وه‌سیه‌ت (تاوان و هه‌ڵه‌و گوناهكارى و بیدعه گیروگرفتى تێدا بوو) ئه‌وا پێویسته له‌سه‌ر كه‌س و كارى مردووه‌كه جێبه‌جێى نه‌كه‌ن(*) .
(5) تامه‌زرۆیى به‌نده صاڵحه‌كان بۆ به‌هه‌شتى خواى گه‌وره‌و نه‌ویستنى دونیا، به‌وه‌ى كاتێك پیره‌ژنه‌كه ووتى: قه‌بره‌كه‌تان پێ ناڵێم تاكو په‌یمانم پێنه‌ده‌ى به‌وه‌ى كه له به‌هه‌شتدا له‌گه‌ڵتابم! خواى گه‌وره وه‌حى بۆ پێغه‌مبه‌ر موسا (عليه السلام) نارد كه په‌یمان و حه‌قى پێ بدات .
=======================
(*) بۆزیاتر شاره‌زابوونت بڕوانه په‌رتوكى (أحْكام الجنَائِز وَبِدَعُهَا) للشيخ: محمدناصرالدين الألباني (رحمه الله).
